Utanç uğradıkları travmalar sonrası kadınlara uymayan bir elbisedir, bu elbisenin ataerki tarafından güç ve iktidar kurmanın bir aracı olarak zorla giydirildiğini insanlık tarihi boyunca deneyimledik. Günümüzde kadınların kadın meselelerine çözümleri daha geniş kitlelere sinema, dizi ve sosyal medya ile ancak ulaşabilecek gibi görünüyor. Dizide yapılan utanma-maya dair vurgu bu sebeple çok önemli.
Bu yazı aslında “Intimidad” (Intimacy, Yakınlık) adlı dizinin zihnimize etkileriyle şekillenecekken biraz benim tembelliğim biraz da hızına yetişilemeyen ülke gündemi derken gecikti. Ancak gecikmesi sayesinde hemen benzer dönemlerde Türkiye’de çekilen Mezarlık (Graveyard) isimli diziyi de izleme fırsatım oldu, umarım yazının sonunda bu tesadüf siz okuyucular için de keyifli olur.
Intimacy, İspanya yapımı 2022 tarihli bir dizi. Politik drama adıyla türü tanımlansa da adeta feminist bir ütopya sunuyor izleyicilere. Rıza inşası başta olmak üzere kadın meselelerine kadınca bir bakış ve çözüm getiriyor. Tabii çözüm kadınca olunca idealleşip fantazileşiyor, çünkü günlük hayatımızda kadın sorunsalına koca koca erkeklerin getirdiği minnacık önerileri kabul edip devam etmeye alışınca dizide kurgulanan son da gerçeküstü geliyor zihinlerimize… Dizinin öyküsü mahremiyetin sınırlarına ve bir evet sadece bir evet kerelik ve bir eylem için evet olduğuna dair bir mücadele özünde… Mahcubiyet ve utancın arasındaki kalın çizgi, utancı kadının kabullenmemesi sahibine göndermesine varan bir adalet mücadelesi.
Burada utanç ve mahcubiyet parantezi açmak yerinde olacaktır. Utançta ötekinin gözü önem kazanırken mahcubiyet ben’den kaynaklıdır. Mahcubiyet utançtan farklı olarak daha öznel bir duygudur, utanç kadar yıkıcı ve çözüme yönelik olmayan suçluluk fikirlerini de içeren bir yıkıcılığı olmadığından gerçekle teması sürdürerek değerlendirmeyi daha objektif kılar. Judith Herman’ın saptadığı üzere travma bir güçsüzlük ve utanma acısıdır, travma sonrası iyileşme yolunda önce bu duygularla hesaplaşılmalıdır. Bu yönüyle utanç uğradıkları travmalar sonrası kadınlara uymayan bir elbisedir, bu elbisenin ataerki tarafından güç ve iktidar kurmanın bir aracı olarak zorla giydirildiğini insanlık tarihi boyunca deneyimledik. Bu elbisenin giydirilmesine sessiz kalmaktan utanç duyulabilir yüz karasıdır, bu tarihi travma yükünden hâlâ kurtulamayıp kızlarımıza utanmayacakları bir toplum sunamamaktan olsa olsa kadınların yüzü kızarabilir, ki bu mahcubiyet bile fazladır.
Günümüzde kadınların kadın meselelerine çözümleri daha geniş kitlelere sinema, dizi ve sosyal medya ile ancak ulaşabilecek gibi görünüyor. Dizide yapılan utanma-maya dair vurgu bu sebeple çok önemli. Wirginia Woolf’un dediği gibi kadınların kimse (erkekler) ne düşünür diye düşünmeden gündelik hayatlarını yazmaları, hatta çatlak, deli ve utanmaz olmaları gerekiyor… Bedel ağır… Brene Brown, utancın bir petri kabında büyümesi için yalnızca üç şeye ihtiyacı olduğunu açıklıyor: gizlilik , sessizlik ve yargı… Onu destekler biçimde eğer utanç batağına saplanılsaydı cinsel şiddete karşı “me too” hareketi ve “ifşa” olamazdı diyebiliriz.
Diziye kaldığımız yerden devam edecek olursak son söylenileceği baştan söyleyelim, senaryo bize “Utanç Bitti!” diyor. Kadınlar utanmaktan soyunuyor evet, ancak bu evet mahremiyet haklarından soyundukları anlamına gelmiyor. Dizideki baş kadın karakter de açık evlilik olarak tanımlanabilecek evliliği içerisinde bir başka partnerle girdiği ilişkinin bilgisi ve izni olmayıp kaydedilerek yayınlanması sonrasında düştüğü kaosta kızına, eşine ve seçmenlerine karşı mahcup olmayı biliyor, utanmadan adaleti ararken de erkek adaletle mücadelesi başlıyor. Dizide bir başka önemli vurgu da kızkardeşlik, bu mücadelenin yalnız verilemeyeceğine dair önemli bir gönderme daha… Fantazi kısmına gelince de eşinin ataerki yanlısı annesi dahil herkese rağmen kadının yanında duruşu ve tüm güçlü erk-eklerin iyi-leşmesinde saklı… Öyle ki faillerden biri olan erkeğin adalet mücadelesi de kadınlar tarafından sağlanıyor, izlemek isteyenler için dizide mesaj çok, daha fazla spoiler vermeden kuşbakışı özetiyle yetinelim.
Gelelim Türkiye yapımı Mezarlık dizisine… Öncelikle bu kadar kuvvetli bir şekilde direk mesajı kadın cinayetlerine yönelik izlediğim ilk yapım, bu yönüyle çok heyecan verici. Henüz beş bölüm yayınlanmıştı bu satırları yazarken umarım gerisi de gelir. Tabii yukarıdaki İspanya yapımı diziyle benzer ancak çok farklı yönleri var bu dizinin. Ancak eş zamanlı yayınlanması kadın sorunlarının küreselliği açısından da önemli. Bir kere Mezarlık dizisinde toplumsal projeksiyon düşünülünce daha mütevazı kadın hikayeleri var. Senaryo daha bi mahcup, utanmaz değil… Önceki dizide evli bir kadının açık ilişkisindeki partneriyle yaşantılarının yayınlanmasının kadına utanç olamayacağı vurgusuna karşın Türkiyeli kadın hikayelerinin mesajı çok naif kalıyor. İnsanın gözüne sokulurcasına işlenen adeta kadın soykırımına kadın cinayeti diyebilin, bu konuda kadınlar söz sahibi olursa düzen değişir ve bari yakalanan failleri cezalandırın diyor… Çok daha fazla erk sahibi erkek var aslına uygun biçimde dizide, rahatsız edici düzeyde haraplanmış kadın/insan bedeni… Ama o da aslına uygun ülke düşünülünce… Adındaki kasvet bile mevcut durumun fotoğrafını çekiyor. Bununla birlikte kızkardeşlik vurgusu, anne-kız ilişkisi keyifli ve de ataerkine, erkek adalete isyan eden erkekleri görmek de… Keşke biraz daha çetrefilleşse hikayeler, hayatta kalan ya da katledilen kadınlar, bu kadar siyah-beyaz olmasa, onlara da inadına yaşamalı dense, sanırım bu da benim fantazim… Tabii kadına yönelik şiddetin bu kadar yoğun yaşadığı bu topraklarda benim fantazilerim de oldukça sınırlı haklısınız.
Yine de umut verici dizi… Ama esas umut verici olan Türkiye’de yaşayan, hayatta kalmaya çalışan kadınlar, onların daha çok hikayeleri anlatılmalı, susmamalı, utanmamalı, gerekirse çatlak olunmalı… Adı olmasa da senaryosu daha çok umut olan diziler, daha da önemlisi hayatlar olmalı! Kızkardeşler bunu yapabilir ne dersiniz?
