Türkiye’nin ilk kadın yönetmenlerinden Bilge Olgaç, altı çocuklu bir ailenin beşinci çocuğu olarak 14 Ocak 1940’ta Kırklareli’nin Vize ilçesinde dünyaya geldi. Altı kardeşin en küçüğü olan Bilge, maddi imkansızlıklarla dolu bir çocukluğun ardından Nişantaşı Kız Enstitüsü’nde eğitim görmeye başladı. Enstitü’nün son sınıfındayken okulu bırakıp, eski prodüksiyon amirlerinden Vecdi Bender ile evlendi ve bir oğlu oldu. Okumayı seviyor öyküler yazıyordu. Eşi Vecdi Bender’in yazdığı bir öyküyü –Kısmetin En Güzeli-, Memduh Ün’e vermesiyle Bilge Olgaç’ın sinema serüveni de başladı. 1962 yılında Memduh Ün’ün yönettiği Kısmetin En Güzeli filminde yönetmen yardımcılığı yaptı. Uzun süre Memduh Ün’ün yanında “Sansür Senaryoları” yazdı. İlhan Engin, Halit Refiğ ve Hasan Kazankaya’nın yanında yönetmen yardımcılığı yaptı. Birçok filmde asistan olarak çalıştı.
İlk yönetmenliğini 1965’te Yılmaz Güney, Tuncel Kurtiz ve Pervin Par’ın oynadığı, bir kan davasını konu alan Üçünüzü de Mıhlarım adlı filmde yaptı. O yıllarda Bilge Olgaç’ın çektiği çoğu film avantür, filmlerinin kahramanları da erkekti.
Bilge Olgaç o günleri şöyle anlatıyor:
“Genç bir kadındım. Üstelik bu işi kadın olarak ilk kez yapan insandım. İlk önce bir kadın ne yapabilir diye bakıyorlardı. Kuşkulu bir bakıştı. Ben de çok sert, bağırıp çağıran bir rolü benimsedim. Fakat sonradan bu rolden vazgeçtim. Çünkü insanlar artık bana inanıyorlar ve güveniyorlardı.”
Dönemin politik atmosferi de müsait hale gelince Kerim Korcan’ın aynı adlı romanından uyarladığı, bir hapishane filmi olan Linç ile yönetmen olarak kendini gösterebildi.1970 yılında çektiği Demir Karahan, Fatma Karanfil, Süheyl Eğriboz, Ali Şen’in rol aldığı Linç ile 2. Adana Film Festivali’nde En İyi Yönetmen Ödülü’ne layık görüldü.
“Toplumsal koşullar değişirse erkeklerin de değişeceğini” savunan Bilge, bu yıllarda “döneminin tek kadın yönetmeni” olarak anılmaya başlandı.
1974 yılında yönettiği, feodal düzeni eleştirdiği filmi Açlık, Atilla Dorsay’ın deyimiyle “Baştan sona hiç aksamayan, yalın bir sinema diliyle yapılmış, kadınca bir duyarlılık” taşımaktaydı. 1975’te ise en çok tartışılan filmi Bir Gün Mutlaka’yı çekti. Filmin senaryosu Yılmaz Güney’e aitti ve Güney Film adına çekilmişti. 75 sonrasında sinemaya ara verdi ve reklam filmleri çekti. 1984 yılında gerçekten yaşanmış bir trajediden yola çıkarak çektiği Kaşık Düşmanı ile sinemaya döndü. Film aynı yıl Antalya Film Festivalinde en iyi 3. film ve en iyi senaryo ödüllerini aldı. Ayrıca Fransa’da Creteil’de 7. Kadın Filmleri Festivalinde yarışarak Büyük Ödül’e layık görüldü ancak Bilge Olgaç ödüllerini almak için festivale gidemedi, çünkü kendisine pasaport verilmedi.
1980’li yıllarda Gülüşan, Üç Halka Yirmibeş, İpekçe, Kurşun Adres Sormaz gibi iddialı filmlerle adını yeniden duyurdu. Filmografisindeki çeşitliliğe rağmen toplumsal gerçeklere eğilen bir yönetmen olarak tanındı. Büyük kentin dışında kasaba ve köylerdeki yaşam sinemasında yer aldı. Gülüşan, İpekçe, Gömlek, Kızın Adı Fatma, Umut Hep Vardı gibi kadın odaklı filmler çekti, bu filmlerinde erkek şiddeti, seks işçiliği gibi konuları işledi, toplumsal düzen eleştirisinde bulundu.
Bilge Olgaç, 2 Mart 1994’de henüz 54 yaşındayken Taksim’deki evinde çıkan yangın sonucu yaşamını kaybetti. Haber, dostları arasında şok etkisi yarattı. Onu tanıyan herkes biliyordu ki yepyeni bir olgunlukla hazırlamakta olduğu sinema ve belgesel film projeleri vardı. Halil Ergün’ün deyimiyle “Hayat izin vermedi.” Son filmi, Bir Yanımız Bahar Bahçe, ölümünden sonra vizyona girdi. Halil Ergün ve Sibel Turnagöl’ün oynadığı, düşünce suçundan 18 yıl cezaevinde yatan bir adamın öyküsünü anlatıyordu.
Bilge Olgaç Türkiye’nin en uzun soluklu kadın yönetmeni oldu, çoğunun senaryosunu da yazdığı toplam 37 filmi vardır. Hem kamerasıyla hem kalemiyle erkek egemenliğindeki Yeşilçam’da önce özgür olmak için uğraştı, sonra da erkek egemen yapıyı sarstı. Filmlerinde önce erkek odaklı hikayeler varken sonra kadın odaklı hikayelere yöneldi, sinemada cinsiyetçi kalıpların aşılmasını sağlayan yönetmenlerden biri oldu.
“İlk başlarken ciddiye alınmadım. Fakat zamanla yaptığım işler ve ürünlerim her şeyi belirledi. İnsan sürekli bir ‘daha iyi yapmalıyım’ dürtüsünü taşıyor. Çünkü kendinizi kanıtlamak zorundasınız. Uzun yıllar iyiyi gerçekleştirmenin çabasını koydum ortaya. Sonunda da ‘rağmen sinema’ koşullarında bir şeyler kotarmaya çalıştım. Dediğim gibi ürün belirler çevrenin düşüncelerini.”
“Sinema benim yaşam biçimim. Fakat ülkemizde kendiniz için yaşam biçimi haline gelmiş bir sanatı, sakat, yarım yaşamak zorundasınız. Tek gözünüz kör ya da kolunuz kesik gibi. Sinema soluk alışım, ama ben bile burnumu tıkıyorum. Fakat yine de tüm bu söylediklerim ya da yaşadıklarım yüzünden yaşam biçimimi değiştirmeyi düşünemem. Kısaca ‘rağmen sinema’.”
Yönetmen filmografisi
Bir Yanımız Bahar Bahçe – 1994
Kurşun Adres Sormaz – 1992
Umut Hep Vardı – 1991
Aşkın Kesişme Noktası – 1990
Yarın Cumartesi – 1988
Kızın Adı Fatma – 1988
Gömlek – 1988
İpekçe – 1987
Elif Ana – Ayşe Kız – 1987 (TV Dizisi)
Üç Halka Yirmibeş – 1986
Gülüşan – 1985
Yavrularım – 1984
Kaşık Düşmanı – 1984
Şöhret Budalası – 1975
Bir Gün Mutlaka – 1975
Tanrı Sevenleri Korur – 1974
Bacım – 1974
Açlık – 1974
Savulun Geliyorum – 1972
Kanlı Öç – 1972
Kaderin Pençesi – 1972
Üçünüze Bir Mezar – 1971
Yaban Ali – 1971
Kara Gün – 1971
İki Aşk Arasında – 1970
Merhamet – 1970
Linç – 1970
Kanlı Şafak – 1969
Öksüz – 1968
Dertli Gönlüm – 1968
Silahsız Dövüşelim – 1967
Kanunsuz Toprak – 1967
Garibanız Abiler – 1967
Zorlu Düşman – 1966
Nikahsızlar – 1966
Üçünüzü De Mıhlarım – 1965
Sokaklar Yanıyor – 1965
Krallar Kralı – 1965
Kanlı Buğday – 1965
Babasız Yaşayamam – 1965
Senarist filmografisi
Bir Yanımız Bahar Bahçe – 1994
Kurşun Adres Sormaz – 1992
Umut Hep Vardı – 1991
Aşkın Kesişme Noktası – 1990
Yarın Cumartesi – 1988
Kızın Adı Fatma – 1988
Gömlek – 1988
İpekçe – 1987
Elif Ana – Ayşe Kız – 1987 (TV Dizisi)
Üç Halka Yirmibeş – 1986
Gülüşan – 1985
Kaşık Düşmanı – 1984
Şöhret Budalası – 1975
Bacım – 1974
Açlık – 1974
Savulun Geliyorum – 1972
Kanlı Öç – 1972
Kaderin Pençesi – 1972
Üçünüze Bir Mezar – 1971
Yaban Ali – 1971
Kara Gün – 1971
İki Aşk Arasında – 1970
Merhamet – 1970
Linç – 1970
Kanlı Şafak – 1969
Öksüz – 1968
Dertli Gönlüm – 1968
Silahsız Dövüşelim – 1967
Kanunsuz Toprak – 1967
Nikahsızlar – 1966
Tehlikeli Adam – 1965
Sokaklar Yanıyor – 1965
Diğer filmografi
Gömlek – 1988, Kurgu
İki Aşk Arasında – 1970, Yapımcı
Linç – 1970, Kurgu
Öksüz – 1968, Kurgu
İngiliz Kemalin Oğlu – 1968, Yönetmen Yardımcısı
Tehlikeli Adam – 1965, Yönetmen Yardımcısı
Dullar Tercih Edilir – 1964, Öykü
Bire On Vardı – 1963, Yönetmen Yardımcısı
Kısmetin En Güzeli – 1962, Öykü
Ödülleri
Kaşık Düşmanı
7. Uluslararası Kadın Şenliği / Paris En iyi film ödülü. 1984
7. Uluslararası Kadın Şenliği / Paris Basın ödülü. 1984
Antalya Uluslararası Film Şenliği, En İyi Üçüncü Film Ödülü. 1984
Antalya Uluslararası Film Şenliği, En Başarılı Senaryo Ödülü. 1984
Linç
Adana Altın Koza Film Şenliği, En İyi Üçüncü Film Ödülü. 1970
Adana Altın Koza Film Şenliği, En İyi Yönetmen Ödülü. 1970
Adana Altın Koza Film Şenliği, En İyi Görüntü Yönetmeni Ödülü. (Ali Yaver) 1970
Adana Altın Koza Film Şenliği, En İyi Senaryo Ödülü. 1970
http://bianet.org/kadin/print/70469-kameranin-ardindaki-kadin-bilge-olgac
http://www.kameraarkasi.org/yonetmenler/bilgeolgac.html
https://m.bianet.org/bianet/kultur/76-ilk-kadin-yonetmen-bilge-olgac
https://gaiadergi.com/yonetmen-koltugunda-idealist-bir-kadin-bilge-olgac/