Bir Fransız anne ile Anadolu’dan Belçika’ya göç etmiş bir Yunan babanın çocuğu olarak 30 Mayıs 1928’de Ixelles’de doğar. O zamanki adıyla Arlette Varda, Paris’te École du Louvre’da fotoğraf ve sanat tarihi öğrenimi gördükten sonra Jean Vilar yönetimindeki Théâtre National Populaire’de fotoğrafçı olarak çalışmaya başlar.

1950’li yılların sonlarından itibaren Yeni Dalga, sinemada Rivette, Resnais, Godard, Truffaut, Rohmer gibi yönetmenlerin filmleriyle önemli bir dönemece işaret eder. Agnés Varda’nın 1955’teki ilk filmi La Pointe bu akımın öncüsü olarak görülür. Oysa Varda’nın bir röportajındaki; “Beni Yeni Dalga’nın öncüsü olarak görüyorlar. Oysa o sıralar daha 30 yaşında bile değildim ve çok az film izlemiştim” sözleri aslında kendi yaratıcılığının, özgünlüğünün ve filmografi açısından zenginliğinin de kanıtı gibidir. Bu bağlamda Varda sineması Yeni Dalga’nın itici güçlerinden biridir, ancak sadece ondan ibaret değildir.

“Filmlerime mutlaka dahil olurum, kendini beğenmişlikten değil yaklaşımımdaki dürüstlükten,” der.

Dürüstlük Agnès Varda’nın pek çok erdeminden biridir. “Gençken film izlemezdim. Aptal ve naiftim. Belki çok film izlemiş olsam film yapmaya kalkmazdım; bana engel olurdu. Tamamen özgür, çılgın ve masum olarak işe başladım. Bugüne dek çok film izledim ve çok güzel filmler izledim. Filmlerimin belli bir kaliteyi tutturmasına özen gösteriyorum. Reklam çekmem, başkalarının hazırladığı projeleri gerçekleştirmem. Star sistemine dahil olmam. Kendi küçük işimi yaparım.” sözleri ise hem sinemaya hem hayata bakışını özetler.

1961’de ikinci uzun metrajlı filmi olan ve ölümcül hastalığı olan bir şarkıcının iki saatini anlatan 5’ten 7’ye Cleo’yu çeker. Bu, belki de sinemasını ve Varda’yı tanımak için en uygun filmdir. Agnés Varda, Cleo kişiliğinde şehirli bir kadının dünyayı ve dünyanın onu nasıl algıladığına dair fikrini yansıtır.

Mona adlı genç bir kadını donarak ölmeye sürükleyen olaylar zincirini konu eden Çatısız Kuralsız -Sans toit ni loi-, her zaman devinim içinde olan Varda sinemasının en önemli dönüm noktalarından ve en öfkeli filmlerinden biridir. 60’lı yıllar boyunca Yeni Dalga içinde değerlendirilen sayısız film yapar.

Jean-François Millet’in 19. yüzyıl sonunda toplayıcılık hakkını kısıtlamaya yönelik bir yasayı yermek için çiftçilerin yoksulluğunu dile getiren Toplayıcılar / Les Glaneuses adlı tablosundan yola çıkarak tüketim toplumunu ve yoksulluğu yaratan kapitalist sistemi eleştirdiği Toplayıcı ve Toplayıcılar / Les Glaneurs et La Glaneuse (2000) adlı filmini çeker. Hayatının esinkaynakları olan imgeler ve sahici bir merak filmlerinin itici gücüdür. Kadınlığından, hamileliğinden, anneliğinden, yaşlanmakta olan bedeninden, eşi Jacques Demy ve oğlu Mathieu Demy’den, arkadaşı Jane Birkin’den, onun kızı Charlotte’dan, kedisinden, stüdyosundan, evinin bulunduğu mahalleden, sokağındaki esnaftan, meydandaki satıcılardan, kürtaj hakkı için mücadele eden kadınlardan, yazlık evinin bulunduğu adadaki kadınlardan, kırsal kesimdeki sıradan insanlardan esinlenir. Geri plana itilen kadınlardan Vietnam Savaşına, işçilerin, köylülerin hikayelerine dek kısa belgeseller çeker. Şahit olduğu adaletsizliklere, erkek egemenliğinde yürüyen ve kimsenin buna karşı bir ses çıkaramadığı sinema dünyasına, antifeminist söylemlere öfkelidir. Kariyeri boyunca Mutluluk -Le Bonheur- (1965), Agnés Varda’ya Göre Jane Birkin (1987), Nantes’li Jacquot (1991) gibi birçok iyi filme imza atar.

Simone de Beauvoir’ın kürtaj hakkı için yazdığı manifestoya imza atan, “les salopes / kaltaklar” sıfatını inadına kullanan 343 kadından biridir. Feminist harekette aktif biçimde yer alan Varda’nın, Kadınların Cevabı: Bizim Bedenimiz, Bizim Cinselliğimiz / Réponses de femmes: Notre corps, notre sexe (1975) belgeseli ayrı bir önem taşır. Kürtaj yaptıran kadınları savunan Avukat Gisele Halimi’nin de dahil olduğu film mülakatlar aracılığıyla kadınlık tanımlarını irdeler.

1977’de kaçış sineması olarak nitelendirilen bir popüler türü tersine çeviren ve ona feminist kimlik kazandıran bir anti-müzikal olan Biri Şarkı Söylüyor, Diğeri Söylemiyor / L’une chante l’autre pas isimli filmine dek belgesellere ağırlık verdi. Vietnam Savaşı’nda Kuzey Vietnam’a destek veren grup filmi Vietnam’dan Uzakta / Loin du Vietnam (1977), ABD’deki siyahların sivil haklarını savunan ünlü militan gruba dair Kara Panterler / Black Panthers (1968), 1963’te Küba’ya yaptığı ziyarette çektiği, devrim sonrası adada hayatı belgeleyen 1800 civarında fotoğraftan kurguladığı Selam Size Kübalılar / Salut les Cubains (1971) politik açıdan önemli filmleridir.

Varda her zaman feminist duruşunu korur. 2018 Cannes Film Festivali’nde Cate Blanchett’ı kırmayıp film endüstrisindeki cinsiyet eşitsizliğini protesto etmek için Lumiere Tiyatrosu’nun merdivenlerindeki gösteriye katılır. Ama bir söyleşisinde “Cate Blanchett ve bütün o kadınlar bu eylemi yapmak istiyordu. Bana kalırsa, kadınların emeğinden bahsetmek istiyorsak, en önemlisi mahallelerde, fabrikalarda, sığınma ya da aile planlama merkezlerinde konuşmalar yapmaktır. Cannes’daki gösteriş benim için pek önemli değil. Asıl feminist çalışma eğlence sektöründe yapılmaz.” (14 Ocak 2019, Le Parisien).

Fransa’nın en yüksek düzeydeki Ulusal Madalyası Legion d’Honneur, Fransız Akademisi’nin Renee Claire ödülü, Amerikan Sinema Sanatları ve Bilimleri Akademisi’nin onursal Oscar’ı, aldığı ödüllerden sadece birkaçıdır.

Son olarak 2019 Şubat ayında Berlin Film Festivali’nde gösterilen sıra dışı otobiyografisi Agnès, Varda’yı Anlatıyor / Varda par Agnès ile yeni kuşakların hayranlığını toplar. “Esinlenme, yaratım ve paylaşım” olarak tanımladığı film yapma sürecini anlattığı otobiyografi, kendi ağzından dökülen şu cümleyle son buluyor: “Sanırım bu sohbeti böyle bitireceğim, flulukta kaybolup aranızdan ayrılacağım.”

Agnes Varda 90 yaşında flulukta kaybolsa da kalplerimize ve zihinlerimize esin kaynağı olmaya devam ediyor.

 Kaynaklar:

https://tr.wikipedia.org/wiki/Agn%C3%A8s_Varda

https://www.filmloverss.com/nereden-baslamali-agnes-varda/

https://bantmag.com/agnes-varda-sinemasinin-sirrina-ermek-icin-10-film/

https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-47751526

https://www.birgun.net/haber/agn%C3%A8s-varda-nin-kisa-filmi-ucretsiz-izlemeye-acildi-295585

http://ankarasinemadernegi.org/directors/agnes-varda/

http://www.sanatatak.com/view/cok-guzel-filmlerin-var-biliyor-musun-agnes-varda

https://kiyimuzik.com/agnes-vardayi-hatirlamak-icin-5-film/

 

Bir cevap yazın

Lütfen yorumunuzu giriniz!
Lütfen isminizi buraya giriniz

Bu site, istenmeyenleri azaltmak için Akismet kullanıyor. Yorum verilerinizin nasıl işlendiği hakkında daha fazla bilgi edinin.