Nesneleştirilen bedeni ile kadın tatlı, sevimli gibi iltifat gibi görünen, ama aslında örtük biçimde zayıflığın bir simgesi olan metaforik bir algının içine kıstırılır.
Bu yazıda, kadınların cheesecake ya da seksi kadın posteri metaforu ile özdeşleştirilerek tatlı, hafif, hafifmeşrep, arzu uyandıran sıfatlar ile tanımlanmasını irdelemek istiyorum. Kadın bedeninin nesneleştirilmesi ve hayatımıza dair neredeyse her alanda karşılaştığımız cinsiyetlendirilmiş bölünme, kadın mücadelesinin başat noktalarından biri. Heteroseksist kurgu içinde kadın-erkek rolleri temelindeki ayrım, yiyeceklerden içeceklere kadar çok kapsamlı kalıp yargıları da içerir. Örneğin, Carol J. Adams, Etin Cinsel Politikası isimli kitabında et yeme ile erkek kimliğini özdeşleştirir. Hem protein kaynağı olarak hem de gücün kaynağı olarak et; böylece zihnimizdeki iktidar kavramında önemli bir yer işgal eder. “Et yemek, erkek iktidarının her öğünde yeniden ilan edilmesidir,”[1]der Adams. Kafelerde, restoranlarda sıklıkla karşılaşırız. Et yemeği sipariş eden erkek, salata yiyen kadın veyahut viski sipariş eden erkek, şarap sipariş eden kadın. Demli siyah çayı erkek içer, yeşil çayı ise kadın tercih eder gibi yiyecek-içeceklerin bilinçdışının derinliklerinde cinsiyetlendirilmesi söz konusu. Peki ya sevilen tatlılardan biri olan cheesecake? Herkesin bildiği gibi bir tatlı\pasta türü olarak cheesecake, çeşitli malzemelerin bir araya geldiği enfes bir tatlı. Ancak bir metafor olarak cheesecake, esasen akademik çevrelerce çok bilinen veya araştırılan bir kelime değil.
Carol Dyhouse’nin Oxford İngilizce Sözlüğü’nden aktardığına göre, bu kelime kadınsı cinsel cazibe ve teşhir anlamlarını taşır. Kadınlara yüklenen pejoratif\yerici sıfatlar cinsel içerikli iken; aynı zamanda kadınlara pasif, hareketsiz ya da tüketim delisi gibi anlamlar da yüklenir. Bu anlamda yine Dyhouse’nin aktardığına göre, Time dergisi, cheesecake metaforunu, “atletik kadınların bacak fotoğrafları” şeklinde tanımlamaktadır. Birçok sözlükte ise “fotoğraflarda cinsel cazibesini gösteren kadın” ifadesi yer alır ve cheesy sıfatı adi ve ikinci anlamlarına gelir. O halde cheesecake metaforu hiç de masum bir anlama işaret etmiyor demek doğru olur. Sevimli, tatlı, ağza hoş gelen, hafif ve mayhoş cheesecake\kadın; çapkın erkekler için hoppa, erotik ve baştan çıkarıcıdır. Her ne kadar tart anlam itibariyle her zaman düşük\aşağı anlamına gelmese de; tarty kelimesi de ucuz anlamına gelir.
Yukarıdaki denklemde tatlı metaforu olarak kadının evrimi yer almaktadır. Denklem şöyledir: insanlar nesnedirler +kadınlar tatlıdır+ istenilen bir nesneye ulaşmak, yiyecek bir şeyler elde etmektir=kadınlar tatlı nesnelerdir. Dolayısıyla nesneleştirilen bedeni ile kadın tatlı, sevimli gibi iltifat gibi görünen ama aslında örtük biçimde zayıflığın bir simgesi olan metaforik bir algının içine kıstırılır. Bir tatlı\meta olarak kadın alınabilir, yenebilir, satılabilir veya istenildiği gibi dekore edilebilir. Tatlı, isteğe bağlıdır; basitçe yapılabilir ve bozulduğunda atılabilir.[2]
Kökeni geçmiş yıllara dayanan ve bir dönem rağbet gören cheesecake kızlar, gösteriş fotoğrafçılığının da yoğun ilgisini çekmiştir. 1950’li yıllarda gösteriş fotoğrafçılığının sınırları belirsizdi ve cheesecake takvimlerinin alanı erkek dergilerini, alt sınıf kadın dergilerini, pornoyu ve neredeyse her türden sanat fotoğraflarını içine alacak şekilde genişlemişti.[3]
Kadın bedeni ve cinselliğinin kullanımı tarihsel süreç içinde çok öncelere dayanır. Pin-up kız posterlerinin geçmişi ise 1800’lere kadar gider. Pin-up anlam itibariyle iğneyle tutturulan, takvim kızı gibi anlamlara gelir. Bu posterler çoğunlukla savaş dönemlerinde askerler tarafından iğneyle duvarlara tutturularak, duvarlara asılarak ve ceplerde taşınarak tüketilen bir özelliğe sahipti. The Century, Life, Time gibi dergilerin kapak sayfalarını süsleyen bu fotoğraflar duvarlara asılırken; aynı zamanda ulaşılmaz olanı da simgelerdi. Kadın modası güzel, bacakları açık, tatlı, davetkâr ve seksi kadın resimleriyle sarsılmıştı. Hatta I. Dünya Savaşı sırasında, ABD Başkanı W. Wilson, vatanseverliği kışkırtmak ve yeni birliklere dahil olanların savaşları kazanmaları için motivasyon olarak Resimli Tanıtım Bölümü kurmuştur. II. Dünya Savaşı’nda ise pin-up posterler kışlaların duvarlarında, askerlerin ceplerinde yer alan birer ilham kaynağı idiler. Daha sonraki yıllarda ise bu resimlere gösterilen ilgi azaldı.[4] Bugün popüler dergilerde, pin-up posterlere ilgi her ne kadar azalmış olsa da magazin dergilerinin birçoğu hala kadın modelleri kapak sayfasına eklemekten geri durmuyorlar.
Pin-up kızlarının Türkiye’ye gelişi ise 1920 tarihlerine denk gelir. Dünyada pin-up tarzına öncülük eden sayısız dergiyi biliyoruz. Tabii bu dergilerin bizim buralardaki hikâyesi var bir de. Osmanlı’dan günümüze kapaklarında kadınların göründüğü dergiler başlangıçta sırf kadınlar için çıkıyormuş ama kısa sürede bu kapaklar erkeklerin de ilgisini çekmeye başlamış ve 1920’lerden itibaren de pin-up dergilerinin sayısı hızla artmış. Güven Erkin Erkal tarafından kaleme alınan “Türkiye’nin Güzel Tarihi” isimli çalışmada pin-up kızların tarihi yeniden ele alınır. Dönemin dergilerinde boy gösteren pin-up resimler; o dönemde iktidarın kadınlara yönelik politikalarının da habercisidir. Osmanlı döneminde alafranga görünümlü pin-up kızları, 1920’lerde kentli kesime seslenen bir tarza bürünür. [5] Alttaki dergi kapağında ise kadın görseli dolayımıyla modern Türkiye’deki kadın algısı yer alır.
Nihayetinde tamamen heteroseksist kalıp yargıların şekillendirdiği cheesecake ve pin-up kızların görsel olarak kullanımı, kadın bedeni ve cinselliği ile ilgili. Bugün hâlihazırda bu kalıp yargılardan kurtulabilmiş değiliz. Hatta -burada sınırlı bir analiz söz konusu olmuş olsa da-heteroseksist sistem ve sisteme dair kalıp yargılar; tutum ve davranışlarımızla her gün yeniden üretilmekte. Yazıyı bir soruyla bitirelim: Heteronormatif kurgunun hâkim olduğu bu ortamdan çıkış yolu nedir peki?
[1]Carol J. Adams, Etin Cinsel Politikası: Feminist-Vejetaryen Eleştirel Kuram, Çev. Güray Tezcan ve M. Emin Boyacıoğlu, 2020, Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
[2]Caiıtlin Hines, Rebaking the Pie: TheWoman as Dessert Metaphor, Identity as Ideology, 145-162.
[3]Carol Dyhouse, Gösteriş: Kadınlar, Tarih, Feminizm, Çev. Duygu Akın, 2015, Can Yayınları, İstanbul.
[4]Priscilla Frank, TheHistory of the Pin-Up Girl, from the 1800s to the present, 31 Ekim 2014, Huffpost,https://www.huffpost.com/entry/pin-up-girl-history_n_6077082 15 Ocak 2021 tarihinde ulaşıldı.
[5]Kimdir bu pin-up kızları?, 23 Kasım 2014, Habertürk, https://www.haberturk.com/kultur-sanat/haber/1012033-kimdir-bu-pin-up-kizlari , 16 Ocak 2021 tarihinde ulaşıldı.
