Kadın Barış Treni, Güney Afrika’nın Johannesburg kentinde düzenlenen Dünya Sürdürülebilir Kalkınma Zirvesi’ne (WSSD) barış mesajı götürmek amacıyla on günlük tarihi bir yolculuk için 16 Ağustos 2002’de Uganda’daki Kampala istasyonundan yola çıktı. Kadın Barış Treni, 70’ten fazla kadın grubunun yardımıyla Kenya’daki Afrika Güçlendirme Toplumsal Cinsiyet ve Savunuculuk Merkezi tarafından koordine edildi. Uganda, Kenya, Tanzanya, Zambiya, Zimbabve, Botsvana ve Güney Afrika’nın 18 farklı şehrinde duran Barış Treni’ndeki kadınlar, hükümet yetkilileri, sivil toplum kuruluşları temsilcileri ve halkın kalan kesimlerinden oluşan büyük ve coşkulu kalabalıklar tarafından karşılandı. Afrika’nın savaşı ve çatışmayı sona erdirme konusundaki kararlılığını göstermek için bir Barış Meşalesi taşıyan kadınlar 10.000’den fazla insanı seferber etmeyi başardılar. Barış Meşalesi, Afrikalı kadınların barış arayışında yaptıkları fedakarlıkların bir hatırlatıcısı olarak WSSD boyunca yanmaya devam etti. WSSD’nin STK Forum’undaki Kadın Eylem Çadırı’nın kapanış töreninde meşale, Ilitha Labantu’dan Mandisa Monakali tarafından Güney Afrika Başkan Yardımcısı Jacob Zuma ve WSSD Genel Sekreteri Nitin Desai’ye takdim edildi.
Afrikalı kadınlar, Birleşmiş Milletler Dünya Sürdürülebilir Kalkınma Zirvesi’nin (WSSD) İkinci Hazırlık Komitesi esnasında Kampala’dan Johannesburg’a Kadın Barış Treni fikrini oluşturdular. Kadın Barış Treni’nin amacı kıtada yaşayan kadınların kıtanın tamamında barış ve istikrar istediklerine dair güçlü bir mesaj iletmekti. Eylemlerine katılım için hazırladıkları çağrıda kadınlar trenin amacını “Afrika kıtasındaki liderlere, savaş tacirlerine, ordulara, gerillalara ve silah tüccarlarına kadınların çocukları ve gelecek nesiller için barış ve istikrar istediklerine dair güçlü bir mesaj iletmek ve bu savaşların faillerine ve çete liderlerine savaşı ve çatışmayı hemen bitirmeleri için çağrı yapmak” olarak açıklıyorlardı. Kadınlar, Afrika hükümetlerinin orduya ayırdıkları geniş bütçelerin yoksulluğu azaltmak ve kadın ve çocukların güçlenmelerini sağlamak için yapılacak olan çalışmalara yönlendirmesini talep ediyorlardı. Savaşın yükünü kadınların omuzladığını vurgulayan kadınlar barış mesajlarını hem Afrika kıtasındaki bütün ülkelere hem de dünyaya duyurmak için Dünya Sürdürülebilir Kalkınma Zirvesi’nin önemli bir fırsat olduğu fikriyle bu zirve etrafında böyle bir eylemlilik geliştirmeye karar verdiler.
Dünya Sürdürülebilir Kalkınma Zirvesi’nin önemi neydi?
2002’de Johannesburg’da yapılan Dünya Sürdürülebilir Kalkınma Zirvesi’nin geçmişi 1992 yılında Rio de Janeiro’da düzenlenen Dünya Zirvesi’ne (Earth Summit) dayanıyor. Burada bir araya gelen 178 ülke, insan yaşamını iyileştirmek ve çevreyi korumak için sürdürülebilir kalkınma amacıyla küresel bir ortaklık kurmak için kapsamlı bir eylem planını kabul ettiler. Bu ülkeler daha sonra 2000 yılında New York’ta düzenlenen Milenyum Zirvesi’nde 8 Milenyum Kalkınma Hedefi’ni belirleyen Milenyum Deklarasyonu’nu kabul ettiler. Bu deklarasyona göre dünyadaki aşırı yoksulluk sorununu çözmesi beklenen bu 8 hedefin 2015 yılına kadar uygulanması amaçlandı. 2002 yılında Johannesburg’da düzenlenen zirve, Rio’da 1992 yılında düzenlenen zirvenin 10. yıldönümünde, orada ortaya konan eylem planı ve sürdürülebilir kalkınma taahhüdünü vurgulamak ve 2000’de New York’ta belirlenen 8 hedefin uygulanması için yol haritası oluşturmak amacıyla yapıldı. Sonucunda bir eylem planı olarak Johannesburg Uygulama Planı oluşturuldu.
Uluslararası kurumlar tarafından düzenlenen uluslararası zirveler, toplantılar ya da diğer organizasyonlar üzerine araştırmalar yapan feminist akademisyenler çoğunlukla güçlü Batılı ülkelerin kendi çıkarları doğrultusunda yürütüp yönlendirdikleri, resmi ve bürokratik yapısı olan, elitist yöntemlerle yürütülen bu mekanizmalar etrafında başka potansiyel olanakların doğduğunu işaret ederler. Onlara göre kadınlar en başından beri her zaman bu mekanizmalara sızmayı, oraları çok zorlu bir mücadele ile yavaş da olsa dönüştürebilmeyi ya da onların çeperinde kendi sözleri etrafında örgütlenerek bu uluslararası organizasyonlara verilen dikkati kendi mesajlarını duyurmak için kullanmayı başarıyorlar. 2002’de düzenlenen Afrika Kadın Barış Treni de “kalkınma” gibi küresel eşitsizlikten doğan sömürü ilişkilerine çare olmakta kısıtlı olduğu apaçık bir gündem odağında toplanan uluslararası bir zirveyi kadınların fırsat olarak kullanmaları açısından iyi bir örnek oluşturuyor. Öncelikle zirvenin düzenlenmesinde yapılan kurumsal hazırlık çalışmalarına Afrikalı kadınların ve onların sözünün katılımı yönünden önemli. 2002’deki zirvenin hazırlık aşamasında Ocak 2002’de New York’ta düzenlenen Dünya Sürdürülebilir Kalkınma Hazırlık Komitesi II Zirvesi’nde (WSSD PrepCom II), Afrikalı kadın örgütleri ve Kadın Çevre ve Kalkınma Örgütü temsilcileri ile Afrikalı kadınlar zirveye aktif katılım sağlayarak kalkınmanın barış ile ilişkisini vurgulamayı ve bu sözü öne çıkarmayı başarmış oldular. Katılımcı Afrikalı kadınlar, Kadınlar Uluslararası Barış ve Özgürlük Ligi (WILPF)’nin 1995’te düzenlediği Helsinki’den Pekin’e giden Barış Treni deneyimlerine duydukları ilgiyi dile getirdiler ve bu fikrin Afrika’ya adapte olmaya değer olduğunu düşündüklerini söylediler. Bu şekilde Barış Treni’nin yapılmasına karar verilmiş oldu. İkinci olarak da resmi uluslararası zirvenin yanı başında Afrikalı kadınların kendi ihtiyaçları doğrultusunda kendilerinin belirledikleri barış gündemi etrafında Afrika kıtası halklarının katılımına ve sahiplenmesine açık bir yöntemle düzenlenen Barış Treni kıtada zirvenin asla yaratamayacağı bir politik hareketlenme yarattı. Tren geçtiği küçük büyük bütün yerleşim yerlerinde ister gece ister gündüz geçiyor olsun halkın desteği ve coşkusuyla karşılandı. Barış talebinin ne kadar yaygın olduğunu bir kez daha güçlü bir şekilde göstermiş oldu.
Kaynaklar
Litha Musyimi-Ogana, True Story of Women Peace Train: From Kampala to Johannesburg
Elisabeth J. Friedman, The Effects of ‘Transnationalism Reversed’ in Venezuela: Assessing The Impact of UN Global Conferences on the Women’s Movement
https://www.wedo.org/wp-content/uploads/2002_dec_newsltr.pdf
https://sustainabledevelopment.un.org/milesstones/wssd
http://www.earthsummit2002.org