1928’de doğan Mary Daly kendini radikal lezbiyen feminist olarak tanımladı.
Mary’nin çocukluğu Katolik okullarda geçti. Katolik Üniversitesi kendisini kadın olduğu için kabul etmeyince doktorasını yapmak için küçük bir üniversiteye girdi. Felsefe ve din üzerine iki doktora tamamladı. Boston Üniversitesi’nde (Boston College) işe girdi. 1968 tarihli Kilise ve İkinci Cins: Kadınların Kurtuluşu Felsefesine Doğru (The Church and the Second Sex: Towards a Philosophy of Women’s Liberation) kitabı sebebiyle üniversite onu işten çıkarmak istedi ama 2500 imzalı öğrenci dilekçesiyse karşılaşınca vazgeçmek durumunda kaldı. Mary, din, patriyarka ve feminist etik üzerine ders vermeye, kitaplar yayınlamaya ve Hristiyan ve Katolik dünyada adını duyurmaya devam etti; üniversite ise profesör kadrosunu yıllarca erteledi.
Feminist etik dersine erkek öğrencileri almayı reddettiği için üniversiteden ayrımcılık yaptığı gerekçesiyle 5 kez uyarı aldı. Mary, erkek öğrencileri derse almıyor ancak dilerlerse dersi kendilerine ayrıca veriyordu. 1999’da bir öğrenci bu konuda dava açınca üniversite Mary ile ilişiğini kesti. Yürütmeyi durdurma kararı sonradan destekçileri sayesinde mahkemeden alınsa, Mary ve üniversite arasında uzlaşma sağlansa da Mary işine dönmedi ve 2001’de akademisyenliğini sonlandırdı. 2006’da bu süreci anlattığı Tanrı’nın Lütfu: Büyük Günah İşleme Cesaretini Toplama (Amazing Grace: Re-calling the Courage to Sin Big) isimli bir kitap yayınladı.
Mary kadın olmanın ne demek olduğu üzerine kafa yordu. Patriyarkanın (ve erkeklerin) alanının, öne sürülen yanlış imaj ve söylemlerle baskı ve yıkım ürettiğini (necrophilia – ölü sevicilik), kadınların alanının ise canlıların birlikte yaşayabileceği ve üretken bir dünya zemini (biophilia – insanın doğadaki diğer canlılarla ilişki içinde olması) sunduğunu iddia etti.
Mary, 14 Kasım 1971’de Harvard Memorial Chapel’da, 336 yıl sonra vaaz vermek üzere davet edilen ilk kadın oldu. Patriyarkal din tarafından ezilen kadınlara seslendi ve teolojide kavramların ve sembollerin erkekler tarafından patriyarka koşullarında geliştirildiğini, kadınlar için nesne olmanın, kadınların “olmadığını” düşünen “erkek” Tanrı’ya cinsiyetçi ilahiler okumanın iyi bir şey olmadığını anlattı. Konuşmasını kadınları ve herkesi “yıllarca süren karanlıktan çıkış”a çağırarak bitirdi. Kilisede bulunanların çoğunluğu (erkekler dahil) Pazar seremonisi bitmeden kiliseyi terk etti. Dışarıda birleşen grupta pozitif bir heyecan vardı. Basın, kalabalıktan ziyade Mary’ye, tek bir kişiye odaklandı ve toplu isyanı görmedi. Mary’ye katılan kadınlardan bazıları kiliseden geri dönmemecesine çıkmışlardı. Bazıları ise patriyarkal dinden “çıktıklarını”, kiliseyi bırakmadıklarını, refom için uğraşacaklarını belirttiler.[i]
1973’te Tanrı ve Peder’in Ötesinde (Beyond God and the Father) kitabında kadınların Tanrı’yla kurdukları ilişkiye, varoluşçu teologlara atıfla ve kadın kurtuluşu hareketi üzerinden yeni bir değerlendirme getirdi. Kilise ve İkinci Cins kitabında Mary, dinin kadınlar için eşitlikçi bir zemin olabileceği inancıyla, dini ve pratiklerini içeriden dönüştürme gayretiyle, Kiliseyi eşitliğe ve değişime çağırıyordu. Ona göre, yaradılış gereği kadın ve erkek eşitti. Ancak Tanrı ve Peder’in Ötesinde kitabında, örgütlü dinin doğası gereği kadınlar için baskıcı olduğunu söylüyordu. Tanrıyı, peder (baba) olarak görmenin, pederleri (babaları) tanrılar ilan etmeye sebep olduğunu, bunun da ev içi şiddetten dindar totaliterliğe kadar şiddet biçimlerini affetmeye yol açtığını iddia etti. Mary zamanla teolojiden feminist felsefeye kaydı. Erkeklerle değil, patriyarka yüzünden baskı altındaki kadınların kapasiteleriyle ilgilendiğini belirtti.
Mary’nin transseksüellik üzerine 1978’te yazdıkları transseksüellikle barışmayan radikal feministler tarafından sık sık alıntılandı. Aynı kitap, liberal hak mücadelesini, patriyarkayı yıkma hedefini gölgelediği için eleştiriyordu.
Mary’nin yayımlanmış 10 kitabı bulunuyor. Feminizm ve feminist teoloji tartışmaları denince akla gelen Mary, aynı zamanda hayvan hakları savunucusuydu. Mary Daly 2010’da hayata veda etti.
[i] https://newspapers.bc.edu/?a=d&d=bcheights19711122.2.4
