Erkekler neden taciz eder? Cinsel tacizin ‘motivasyonlarına’ ışık tutan yeni bir çalışma

Aşağıdaki yazıyı erkeklerin “neden taciz ediyorsun” sorusuna verdikleri cevapları görmek açısından ilginç bulduk. Her ne kadar erkek egemenliği tahlilini eksik bıraktığını düşünsek ve erkekler kendilerini ifade etmek için başka kelimeler kullansalar da sonuç bizi yine aynı yere götürüyor: kadın düşmanlığı.

Malaka Gharib

Yirmili yaşlarında bir adam onunla göz teması kurduğunda, Esraa Yousria Saleh, Kahire çarşısının hediyelik eşya ve ucuz ıvır zıvırlarıyla ünlü işlek bir caddesi olan El Hussein’e doğru yürüyordu. Adam onu takip etti, etrafında dolandı ve sonra kadın aniden kulağında sıcak bir nefes hissetti:

“Hepsini içine sokmayı isterdim.”

28 yaşında bir feminist ve Mısırlı bir aktivist olan Saleh çok öfkeliydi. Adam ona bakma cüretini nasıl bulabilmişti? Onu takip etme? Ona açık saçık sözler söyleme?

Uluslararası bir araştırmacı grup olan Promundo ve Birleşmiş Milletler Kadın Birimi’nin Mayıs ayında yayınladığı çalışma Ortadoğu’nun dört bölgesinde, Mısır, Lübnan, Fas ve Filistin topraklarında, erkeklerin kadınları sokaklarda taciz etmelerinin ‘motivasyonları’ üzerine taze bir ışık tutuyor.

Konu cinsel tacize geldiğinde, “Kadınlar ve kız çocukları hakkında epeyce çok şey bilmemize karşın, erkekler ve erkek çocukları hakkında -göreceli olarak- daha az şey biliyoruz” diyor raporun eş yazarlarından ve Seks ve Kale: Değişen Arap Dünyasında Mahrem Yaşam isimli kitabın yazarı Shereen El Feki.

Rapora göre incelenen 4830 erkekten, Lübnan’da yaşayanların %31’i ile Mısır’da yaşayanların %64’ü kamusal alanda, göz hapsine almaktan tecavüz için takip etmeye kadar değişen şekillerde, birçok kez kadınlara ve kız çocuklarına cinsel taciz uyguladıklarını kabul ettiler.

Elbette sokak tacizi küresel bir olgu. Çalışmalar gösteriyor ki Brezilya, Hindistan, Tayland ve İngiltere genelindeki şehirlerde kadınların ezici bir çoğunluğu, kamusal alanda cinsel taciz veya şiddete maruz kalıyor. Ve Amerika Birleşik Devletleri de bundan muaf değil, 2014 yılında GfK adlı anket şirketinin, bir savunuculuk grubu olan Stop Street Harassment için yapmış olduğu araştırmanın sonuçlarına göre, gözlenen 2000 kadından %65’i sokakta cinsel tacize uğramış.

Fakat Promundo’nun raporuna göre Ortadoğu’daki sokak tacizi olgusunda göze çarpan birkaç şey var. Filistin topraklarında, Fas’ta ve Mısır’da orta öğretim mezunu genç erkekler, kendilerinden daha yaşlılara ve daha az eğitimli akranlarına göre cinsel tacize daha yatkınlar.

Bu bulgular araştırmacıları şaşırttı. Genellikle, ortaokul ve üniversite mezunu erkekler kadınlar karşısında, ilköğretimi okumamış veya hiç eğitim almamış diğerlerinden daha aydınlanmış tutumlar gösterir diyor, 20’den fazla ülkede ‘Erkek ve Toplumsal Cinsiyet Eşitliği’ üzerine çalışmalar yapan Baker.

Baker ve El Feki bu davranışlara bölgenin yüksek işsizlik oranları, siyasi istikrarsızlık ve ailelerini geçindirme sorumluluğu gibi faktörlerin de etki ettiğinden şüpheleniyorlar. Araştırmada gözlenen erkeklerin yarısı, örneğin, stresli hissettiklerini, depresif olduklarını veya aileleriyle yüzleşmekten çekindiklerini söylemişler. Kadınları taciz etmek, belki de, ‘güçlerini ispat etmenin’ bir yolu diyor Baker.

Bu genç erkekler, “Kendileri için yüksek amaç ve arzuları olan fakat bunları gerçekleştiremeyen kişiler. Bu yüzden kadınları kendi ‘güç’ alanlarına sıkıştırmaya çalışıyorlar. Dünyanın kendilerine borçlu olduğunu düşünüyorlar.”

El Feki’ye göre Mısır’ın kırsalı gibi bir yerde, durum gayet anlaşılır: “Bu, böyle bir yerde genç bir erkek olmanın zihin uyuşturan bezginliğine sesleniyor.”

İş bulamıyorlar. Evlenmeye -maddi- güçleri yetmiyor. Aileleriyle birlikte yaşamanın çıkmazındalar. Yapılacak hiçbir şey yok. “Onlar da ergen olma durumuna asılı kalıyorlar”, taciz genç erkekler için, aynı zamanda, ‘eğlenmenin’ bir yolu diyor El Feki. Araştırmaya katılan erkeklere, neden kamusal alanlarda kadınları rahatsız ettikleri sorulduğunda büyük bir çoğunluğu, bunu eğlence ve heyecan için yaptıklarını söylemişler.

Bu kadınların bunu görme biçiminden çok farklı! “Bu hiç de eğlenceli değil” diyor Saleh. “Bu bir kabus.”

Stop Street Harassment’ın (Sokak Tacizlerini Durdurun) baş yetkilisi ve Küresel Sokak Tacizlerini Durdurun: Dünyada Büyüyen Aktivizm’in yazarı Holly Kearl şaşırmadığını söylüyor: “Bu mantığı daha önce diğer çalışmalarda da gördüm: ‘Sıkılmıştım. Sadece diğer erkek arkadaşlarıma katıldım. Sadece eğleniyorduk.’ Erkekler kadınların nasıl hissettiğini düşünmüyorlar.”

Promundo araştırmacıları, bu davranışın arkasındaki ‘motivasyonların’ Ortadoğu’ya özgü olmadığından kuşkulanıyorlar. “Sokaklardaki tacizin dünya genelinde bir problem olduğunu biliyoruz ve işleyişte muhtemelen birbirine benzer dinamikler söz konusu” diyor raporun yazılmasına yardım eden Promundo üyelerinden Brian Heilman: “Biz sadece elimizdeki verilere dayanarak olgunun bu bölgede nasıl işlediğine dair zengin bir bakış attık.” Bu rapor, sokak tacizi üzerine yapılan araştırmalar içinde erkek bakış açısını derinlemesine inceleyen ilk çalışma.

Kearl, kadınların, cinsel tacizin sebep olduğu oldukça geniş skalada farklı psikolojik etkileri deneyimlediğini söylüyor. Çalışmalar gösteriyor ki daha önce cinsel şiddet yaşamış kadınlarda taciz, tetikleyici ve travmatik olabiliyor. Aynı zamanda kadınları güvensiz hissettirebiliyor, bu da hareketlerini kısıtlamalarına yol açıyor.

Örneğin Saleh, Kahire şehir merkezindeki metro sistemini kullanmayı bırakmış. Bunun yerine, başka bir El Hussein vakası yaşanması korkusuyla Uber uygulamasını kullanmaya başlamış.[1] “Fakat bazen param tükeniyor ve toplu taşıma kullanmak zorunda kalıyorum” diyor.

Mısır’da HarassMap, Lübnan’da HarassTracker gibi Ortadoğu çapındaki gruplar kitle kaynaklı verileri kullanarak haritalandırma çalışması yapıyorlar ve taciz olaylarını raporlayıp sokakları güvenli tutmaya çalışıyorlar. Ayrıca 2010’da Birleşmiş Milletler, eğitim ve müdahale yoluyla dünya çapındaki 20’den fazla şehirde sokak tacizini önlemeye yönelik ‘Güvenli Şehirler ve Güvenli Kamusal Alanlar’ adıyla küresel bir kampanya başlattı.

“Fakat ne yazık ki, uzun vadede neyin işe yarayacağını bilmiyoruz” diyor Kearl. “Büyük ölçekte hangi çabaların işe yaradığını görmek zor.” Okullara gidip, karma eğitimin olduğu bir ortamda tacizi konuşmayı öneriyor.

Belki de erkek çocukları ve erkekler böylece ‘eğlencelerinin’ sonuçları olduğunu anlayabilirler: “Bu, sanki bir elin karnımın içine ulaşması ve bağırsaklarımı kavraması gibi bir şey” diyor Saleh. “Kusmak isteyip kusamamak gibi.”

Çeviren: Deniz Özge Çiçek

15.6.2017 tarihinde npr sitesinde yayınlandı.

[1] 2009 yılında San Francisco’dan ortaya çıkan Uber, kullanıcılarına özel sürücülerle özel araç hizmeti sunan bir uygulama. Sürücünün kim olduğunu görüp, aracın gelişini de takip edebiliyorlar.