Bugün “feminist” diyeceğimiz antropolojik çalışmalar 1970’lerden önce yapılmıştı, ancak disiplinin merkezi olarak kabul edilmemişti. Yirminci yüzyılın ilk yarısında çalışan Elsie Clews Parsons, Alice Fletcher ve Phyllis Kaberry gibi kadın antropologlar, kadınların seslerini ön plana çıkararak etnografiler yazdılar. Dahası siyah bir antropolog ve roman yazarı olan Zora Neale Hurston, sadece kadınlara değil, Afrikalı-Amerikalı erkeklere de odaklandı. Belki de bu ilk öncülerin en bilineni antropolojiyi popülerleştiren ve toplumsal cinsiyet çalışmalarına önemli katkılarda bulunan Margaret Mead’di (Mascia-Lees, 1999: 8). Kısacası Elsie Clews Parsons, özellikle sosyo-kültürel antropolojide yürütülen etnografik çalışmalarda kadınları kadın yanlısı bir bakış açısıyla ve kadınlar tarafından ele alan, temelleri bilindiği gibi 1970’ler değil de bundan çok daha önce atılan feminist düşüncenin şekillenmesinde rol oynayan kadın antropologlardan biriydi.
Gel gelelim bundan yıllar önce antropolog Ruth Behar editörlüğünü yaptığı Women Writing Culture (1995: 17) adlı kitapta, Amerikan antropolojisinin “annesi” olarak kabul edilen ve sadece kendisini değil birçok kadın antropoloğu da finanse eden ve Virginia Woolf’un ilk kez 1929’da yayınlanan Kendine Ait Bir Oda’sından esinlendiği anlaşılan Elsie Clews Parsons için şunları söylemiş: “Bir kadının antropolojinin ilk dönemlerinde seyahat edebilmesi için kendine ait bir oda değil, bolca cesaret ve parası olması gerekiyordu.” Örneğin, üst sınıftan gelen Elsie Clews Parsons, Ruth Benedict’i feminist antropolojiyle tanıştırır ve onu Kolombiya Üniversitesi’nde eğitim alabilmesi için maddi olarak da destekler.
Elsie Clews, 1896’da Barnard Koleji’nden mezun olur. Daha sonra Kolombiya Üniversitesi’nde yüksek lisans ve doktora için tarih ve sosyoloji okur. 1900’de New York’lu bir avukat ve politikacı olan Herbert Parsons ile evlenir. Sosyolojik araştırma ve analize dayalı ders kitabı ve feminist bir kitapçık olan cinsel eğitim, evlilik ve evlilik öncesi cinsel ilişkiyi tartıştığı ve ailedeki toplumsal cinsiyet rolleriyle yakından ilgilenmeye başladığı ilk kitabı Aile (The Family) 1906’da kendi adıyla çıkar. Ancak kocasının politikacı olması nedeniyle 1913’te çıkardığı Dini Bekaret (Religious Chastity) ve Demode Kadın (The Old Fashioned Women) adlı sonraki iki kitabı için erkek ismi olarak kabul edilen “John Main” takma adını kullandığı biliniyor. Bunlardan ikincisinin konusu, geleneksel cinsiyet rollerinin ve davranışlarının yaratılışının ve onları sürdüren kültürel kodların keskin ve espritüel bir analizi.
Kitaplarında deneme evliliği, karşılıklı rıza ile boşanma ve kadınlar için güvenli doğum kontrol yöntemlerine erişim konusundaki savunuculuğu nedeniyle tepkiler alır. Ancak buna rağmen feminist fikirlerinden asla vazgeçmez. Clews Parsons, toplumun cinsiyet rolleriyle ilgili katı beklentilerinin, kişinin bir insan olarak yerine getirmesi gereken şeyler üzerinde olumsuz bir etkisi olduğuna inanır. Çünkü özellikle bundan etkilenenler ağırlıklı olarak ataerkil bir dünyada yaşamak zorunda olan ve anne, kadın eş veya en iyi ihtimalle öğretmen olmaktan başka bir şansı olmayan kadınlardır. Toplumsal cinsiyet eşitliğini savunan Clews Parsons, cinsiyete dair bu katı toplumsal beklentilerin sadece kadınları değil erkekleri de etkilediğine inanarak onları da savunur.
Clews Parsons’ın çalışmaları bunlarla sınırlı kalmamakla birlikte daha sonra 1914, 1915 ve 1916 yıllarında çıkardığı Korku ve Geleneksellik (Fear and Conventionality), Sosyal Özgürlük (Social Freedom) ve Sosyal Kural (Social Rule) adlı kitaplar kendi adıyla çıkmış. Ayrıca Amerika’nın güneybatısındaki Pueblo ve diğer Amerikan yerlileri üzerine yaptığı çalışmalar önemini korumaya devam ediyor (bkz. 1939 tarihli Pueblo Yerli Dini – Pueblo Indian Religion).
Erken dönem feminist fikirleriyle ünlü Clews Parsons -ki bu, onun zamanında son derece tartışmalıydı- 1918’den ölümüne dek Amerikan Folklor Dergisi’nin (Journal of American Folklore) yardımcı editörlüğünü yapar ve aynı zamanda da New York’ta Heterodoxy adında feminist bir ağın üyesidir. Birinci Dünya Savaşı sırasında barışın (pasifizm) güçlü bir savunucusudur ve Kadın Barış Partisi’nin (WPP) de aktif bir üyesidir. Kocasının evlilik dışı ilişkileri ve bu alandaki kendi deneyimleri, yalnızca toplumsal cinsiyet eşitliğine olan inancını güçlendirir. Amerikan Antropoloji Derneği’nin (American Anthropological Association) ilk kadın başkanı olarak seçildiği yıl, 19 Aralık 1941’de New York’ta ansızın ölür. Ölümünden sonra 1994’te yayınlanan Journal of a Feminist isimli kitapta kadınların kurtuluşunu ve toplumda bireyselliğin özgür ifadesini savunur.
Kaynakça
Behar, Ruth & Gordon, Deborah A., Women Writing Culture, Berkeley: University of California Press, 1995
Mascia-Lees, Frances E. & Johnson Black, Nancy (ed.), Gender and Anthropology, Prospect Heights, IL: Waveland Press, 1999
https://www.newworldencyclopedia.org/entry/Elsie_Clews_Parsons#Feminist_ideas
