Marie-Joseph Angélique, 18. yüzyılın başlarında Yeni Fransa’da (o zamanlar Fransız sömürgesi olan şimdiki Kanada ve ABD’nin bir bölümünü de kapsayan bölge) yaşayan siyah bir köleydi. Trajik hikayesi, tarihin uzun zamandır gizli kalan ve bugün hâlâ halk tarafından bilinmeyen kölelik tarihine de ışık tutuyor. Yüz yılı aşkın bir süre boyunca yaklaşık 1525 erkek, kadın ve çocuk köle olarak Montreal’de çoğunlukla ev hizmetlerinde çalıştırılmak üzere satıldı. İngiliz kolonilerinde kölelik 1832’de kaldırıldı.
Marie-Joseph, Atlantik köle ticaret pazarının en önemli şehirlerinden biri olan Portekiz Madeira’da doğdu. 15 yaşındayken satıldı ve Yeni Dünya’ya getirildi.
Fransız bir işadamı olan François Poulin de Francheville onu satın alıp Montreal’deki evine götürene kadar New England’da yaşadı. De Francheville gelişinden kısa bir süre sonra öldü, ancak Marie-Joseph karısı Therese de Couagne’a ait kabul ediliyordu. Ölü kızından sonra Marie-Joseph’i “Angélique” olarak yeniden adlandırdı.
Bir köle olan Marie-Joseph Angélique ateşli bir öfkeye sahipti, inatçı ve cesurdu. Montreal’e gelmesinden kısa bir süre sonra, sahibi kadın için de çalışan beyaz bir hizmetçi olan François Thibault ile romantik bir ilişki yaşadı. Montreal toplumu, siyah bir kadın ve beyaz bir adam arasındaki bu birlikteliği onaylamadı. 1734 kışının ortasında çift, gece, donmuş St. Lawrence Nehri boyunca birlikte kaçtılar. New-England’a ve oradan Avrupa’ya dönmeyi umuyorlardı. Ancak kötü hava nedeniyle Montreal’den fazla uzaklaşamadılar ve milisler tarafından yakalanıp geri getirildiler.
Angélique sahibine geri gönderildi ve kaçışı cezasız kaldı. Ancak Thibault, hapse gönderildi. Angélique, sahibinin onaylamamasına rağmen, hapishanede onu ziyaret etmeye devam etti. Thibault iki ay sonra, Montreal yangınından iki gün önce 8 Nisan 1734’te serbest bırakıldı. 10 Nisan 1734’te çıkan ve evin çatısını da içine alan yangında kimse ölmese de 45 ev üç saat içinde yok oldu.
Francheville’in kölesi Marie-Joseph Angélique ve sevgilisi Thibault’nun yangından sorumlu olduğu dedikoduları hızla yayıldı. Birçok kişi Angélique’in o akşam heyecanlı bir ruh halinde olduğunu söyledi. Bazıları, yangın ilan edilmeden birkaç dakika önce Francheville evinin merdivenlerinden yukarı çıktığını gördüklerini iddia ettiler. Suçlama okları, sahibi, Thibault ile olan aşkını kabul etmediği ve özgürlüğünü vermeyi reddettiği için öfkeli ve asi bir Angélique’e yönelmişti.
Öfkeli ve sinirli Montrealliler bir günah keçisi arıyordu. Yangının ertesi günü, Angélique, yangına neden olduğunu kesin olarak reddetmiş olmasına rağmen tutuklandı. Thibault ise kaçtı ve Yeni Fransa’da bir daha bulunamadı.
Angélique’in tutuklanmasından sonra o zamana dek pek görülmeyen uzun bir yargı sürecine başlandı. Duruşması altı hafta sürdü. 22 erkek ve kadın Marie-Joseph Angélique’e karşı ifade verdi. Herkes Angélique’in ateşi başlattığını “görmediklerini” ifade etse de oybirliğiyle suçlu bulundu. Sadece sahibi Francheville, kölesi için ayağa kalktı, masum olduğunu söyledi. Angélique masumiyetinde ısrar etmeye devam etmesine rağmen, ölüme mahkum edildi. Cezası infaz edilmeden önce, suç ortağını söyletmek için bacaklarına bağlanarak, kemikleri ezen ahşap tahta işkencesine maruz bırakıldı. İşkence altında suçu itiraf etti ama yalnız hareket ettiği konusunda ısrarlı davrandı. Ertesi gün, 21 Haziran 1734’te asılarak öldürüldü, bedeni yakılarak külleri savruldu.
Le Procès de Marie-Josèphe Angélique (Beaugrand-champagne, 2004) yazarı Denyse Beaugrand-Champagne gibi tarihçiler, Angélique’in yangını başlatmadığını, suçlayıcı koşulların, söylentiler ve ayrımcılığın talihsiz kurbanı olduğunu iddia ettiler. Marie-Joseph Angélique’in gerçek hikayesini bilmek mümkün olmasa da başlattığı isyan, kişiliği ve eylemleri ile Afro-Amerikan kölelerin özgürlüğü için bir isyan çığlığı olmaya devam ediyor.
http://ville.montreal.qc.ca/portal/page?_pageid=9077,132421627&_dad=portal&_schema=PORTAL
https://www.canadianmysteries.ca/sites/angelique/accueil/indexen.html
https://en.wikipedia.org/wiki/Marie-Joseph_Ang%C3%A9lique
https://www.thecanadianencyclopedia.ca/en/article/marie-joseph-angelique
https://www.canadianmysteries.ca/sites/angelique/accueil/indexen.html
http://pridenews.ca/2020/01/31/marie-joseph-angelique-darker-side-canadas-history/