Novamed fabrikasında çalışan 81’i kadın 83 işçinin yaptıkları grev neredeyse bir yılını doldurmak üzereyken, İstanbul’da feministlerin (sosyalist feministlerin önerisi) çağrısıyla Novamed Greviyle Dayanışma Kadın Platformu oluşturuldu. Platform, Novamed’li kadın işçilerin karşı karşıya kaldıkları baskı ve sömürünün hem patriarkal hem de kapitalist boyutunu ortaya çıkaran bir kampanya başlattı. Kampanyanın ilk eylemi 15 Eylül 2007’de Novamed şirketinin, Maslak Giz 2000 Plaza’daki Türkiye temsilciğinin önünde gerçekleştirildi. 18 Aralık 2007’ye kadar süren Kampanya, Novamed patronlarının toplu sözleşme masasına oturması ve istenilen hakların önemli bir bölümünü vermek zorunda kalmasıyla son buldu.
Novamed’deki patronların kadınları düşük ücretlerle mahkûm etmesinin yanı sıra, onların bedenlerine ve hayatlarına müdahale etmesi dolayısıyla feministler, Novamed greviyle dayanışmacı olmanın ötesinde bir taraf olarak ilişkilendi. Direnişi patriarkal kapitalizme karşı mücadele alanı olarak sahiplendi. Novamed direnişi ve kazanımları, patriarkal kapitalizme karşı kadın ve sınıf dayanışmasının politik önemini ortaya çıkardı.
Platform, faaliyetlerinde kendini değil; Novamed’li kadınlarla dayanışmayı ve onların öncelikli taleplerini öne çıkardı. Öncelikli talep, sendikanın tanınması ve toplu sözleşme masasına oturulmasıydı.
Kampanya sırasında, kadın hareketi ve grevci kadın işçiler arasında kurulan kadın dayanışması ile sendikal kanalların tıkandığı grev yeniden görünürlük kazandı, gazetelerde arka arkaya haberler çıktı. Küresel sendikaların kadın birimlerine ulaşıldı. Novamed patronlarının kadın işçilere yönelik patriarkal baskıları öne çıkarılarak Novamed patronları teşhir edildi. Kampanya sayesinde, dünyada itibar kaybına uğrayan şirket, sendikayı uzun süredir kaçtığı toplu sözleşme masasına çağırmak zorunda kaldı.
18 Aralık 2007 tarihinde üç yıllık toplu iş sözleşmesi imzalanarak grev sonlandı. Sözleşmeye göre, grevden önce aylık, ortalama 350 Avro olan ücretler yüzde 9,20 oranında artırıldı. Sosyal paket ödemesi yapıldı. Hamilelik sırası ve tuvalete ilişkin uygulamalar greve çıkıldıktan bir süre sonra büyük ölçüde düzeltildi.
Politik olarak çok güçlü bir söylemle ve kadın dayanışmasıyla sürdürülen Novamed Grevi’yle Kadın Dayanışma Kampanyası toplu sözleşmenin imzalanmasıyla birlikte sona erdi. Novamed işyeriyle Petrol-İş Sendikası’nın imzaladığı Toplu İş Sözleşmesi 31 Aralık 2010 tarihinde sonlandı. Maalesef üç yıl içinde sendikal örgütlenme güçlenmedi tam tersine sendika üyesi işçi sayısı azaldı. Dolayısıyla sendikanın yetkisi düştü.
Grevin öyküsü
1987 yılında açılan ve Türkiye’deki ilk serbest bölgelerden biri olan Antalya Serbest Bölge’de, 2000 yılında kurulan Merkezi Almanya’da olan, çok uluslu tıbbi cihaz üreticisi Fresenius Medical Care’e (FMC) bağlı olarak diyaliz parçası üreten Novamed Gmbh Fabrikası’ndaki çalışanlarının yüzde 95’i kadın işçiydi. 45 ülkede fabrikası olan dev tekelin Türkiye işletmesinde ücretler düşük, çalışma koşulları kötüydü. Kadın işçilerin hamilelikleri sıraya konuyor; hamile kalmak için sırası gelen kadın iki ay içinde hamile kalmazsa bir daha sıra gelmesini beklemek durumunda kalıyordu. İşçilere tuvalete neden girdiğinin açıklamasını çizelgeye yazmaları dayatılıyordu. Tuvalete az gidenlere ayda 15 Euro ikramiye veriliyordu. Yapılanlar bununla kalmıyor. İşçiler arasında dayanışma ilişkisini engellemek için ev ziyaretleri yasaklanıyor, işten çıktıktan sonra evden başka bir yere gidip ertesi gün işe yorgun argın gelinmesin diye işçilerin sadece evlerine giden servise binmelerine izin veriliyordu. İşçiler “Yemeğinizi yiyip yatın, ertesi gün işe geleceksiniz” uyarıları ile karşı karşıya kalıyorlardı. Meslek hastalıkları için önlem alınmıyor. İşçilere maske dağıtılmıyordu.
Bu dayanılmaz koşullara isyan eden kadın işçiler Petrol-İş Sendikası’nda örgütlendiler. Petrol-İş Sendikası 8 Haziran 2006 tarihinde Novamed GmbH’de yeterli çoğunluğu sağlayarak yetki aldı. İşveren bir yandan yetkiye itiraz etti, bir yandan da yeni işçi alarak sendikalı olan işçileri azınlıkta bıraktı. Petrol-İş Sendikası Yüksek Hakem Kurulunda anlaşmanın çözüleceğini düşünüyordu. İşyerinde grev oylaması yapıldı. Petrol İş yönetimi, sendika üyesi işçilerden grev oylamasında “hayır” oyu kullanmasını istedi. Fakat işveren, sendika üyesi işçilerin bir kısmını da yanına alarak çalışanlara “evet” oyu kullandırdı. Böylece Novamedli işçiler istememelerine rağmen 26 Eylül 2006 tarihinde greve çıkmak zorunda kaldılar.
Novamedli kadın işçiler 8 Mart kürsüsünde!
8 Mart 2007 hazırlıklarına başlandığında Novamed’li kadınlar 5 aydır grevdeydiler. İstanbul’da Petrol İş Kadın Dergisi’ni çıkaran ekibin içinde yer alan Necla Akgökçe’nin de çabasıyla Novamed Grevi, 6 Mart 2007’de 8 Mart Kadın Platformu tarafından Çağlayan’da yapılan mitingin temel iki sloganından birinin içinde yer aldı. Bu slogan “Bursa’da yandık, Ceylanpınar’da boğulduk, Novamed’de direnişteyiz” idi.
Mitingin kürsü konuşmacıları arasında Novamed’li direnişçi kadınlar da vardı. Antalya’dan Çağlayan’a gelen Novamed’li kadın işçiler, cinsiyetleri nedeniyle uğradıkları baskıları kürsüye çıkıp duyurdu:
“Novamedli kadınlar olarak haklarımızı istiyoruz. Haklarımızı söke söke alacağız… Evde, işyerinde çalışan, sömürülen tüm kadınları bizlerle dayanışmaya çağırıyoruz… Evet, Novamed’de çiğnenen kadının insan haklarıdır. Kadının insan hakları ile uğraşan kadın örgütlerine sesleniyoruz… Bizim bedenimiz üzerinde patron nasıl söz sahibi olabilir? Bu bir hak ihlali değil midir? Lütfen sesimize kulak verin, bu ihlali dünyaya duyurun…”
Böylece İstanbul’daki feministler, kadın grupları ve kamuoyu Novamed’li kadın işçilerin direnişini onların ağzından duymuş oldu.
8 Mart sonrası grev, kadınların yaşadığı sıralı doğum, tuvalet kısıtlaması, evlenirken izin alma gibi kadın olmaya dair özel baskı biçimleri öne çıkarılarak gazetelerde yer aldı. Novamed patronları, bu haberleri yalanlayan açıklamalar yaptı. Novamed şirketi, kadın haklarına, işçi haklarına ve çevreye saygıyı içeren uluslararası tüm sosyal sorumluluk sözleşmelerine imzalarını atmıştı. Ancak Türkiye’deki fabrikada işçilere yaşattığı tam tersiydi.
Novamed Grevi’yle Dayanışma Kadın Platformu
Novamed Grevi’yle kadın dayanışma kampanyası yapılması önerisi önce feministlerin mail grubunda tartışıldı. Sonra bir çağrı yapıldı. 3 Eylül 2007 tarihinde İstanbul’da bir grup feminist, bağımsız kadın örgütü temsilcileri, siyasi partiler ve sendikalar içindeki kadın yapıları Novamed Kadın Grevi ile dayanışmak için bir araya geldiler. Novamed Grevi’yle Dayanışma Kadın Platformu kuruldu. Yapılacaklar konuşuldu, görev paylaşımı yapıldı.
Platform 15 Eylül- 25 Eylül arasında geniş bir kampanya örgütledi. Amaç grevin 1. yılında kadın işçilerin mücadelesini daha da görünür kılmaktı.
İstanbul’da bu amaçla oluşan platformun ardından Ankara, İzmir, Eskişehir, Bursa, Malatya, İzmit’te de Novamed Grevi’yle dayanışmak için kadınlar bir araya geldi.
Kampanya 15 Eylül Cumartesi günü Novamed’in kardeş Şirketi Fresenius Medikal Hizmetler’in Maslak’taki binası önünde başladı. “Novamed greviyle kadın dayanışması” pankartıyla yaklaşık 100 kadının katıldığı eylemde okunan basın bildirisinde: “Novamed’deki kadınlar kapitalizme ve erkek egemenliğine direniyor. Novamed’li kadınlar, ucuz iş gücü olmaya, güvencesiz çalışmaya ve sendikasızlaştırılmaya, önlemler alınmadığı için kimyasal maddelerle zehirlenmeye, tuvalet dakikalarının sayılmasına, kadın oldukları için aşağılanmaya, hayır dedikleri için grevdeler” deniliyordu.
İstanbul’un çeşitli yerlerinde stantlar açıldı, imzalar toplandı, bildiriler dağıtıldı, platformun basın komisyonu medyada çalışan duyarlı gazetecilere durumu bildirdi. Gazeteciler haberler yapmaya başladı. Kampanya bünyesinde oluşturulan Dış İlişkiler Komisyonu dünyanın dört bir yanına haber saldı, dayanışma mesajları yağmaya başladı. Bunlar çeşitli internet sitelerinde yer aldılar.
Dayanışma sokaktaydı
İstanbul’daki Novamed Grevi’yle Dayanışma Kadın Platformu 22 Eylül 2007’de Makine Mühendisleri Odası’nda bir forum düzenledi. Birçok kadın örgütü, sendika ve kitle örgütünün katılımıyla oluşturulan platformun düzenlediği foruma ilgi yoğundu. Forumun ana başlığı “Kapitalizmin patriarkal yüzü” idi. Forumda “kapitalist ve patriarkal sistemde kadın” ve “neo-liberal uygulamaların kadına yansıması ve kadın mücadelesi” başlıkları altında konuşmalar yapıldı. Antalya’dan forum için İstanbul’a gelen grevci kadınlardan Fatma Özüm ve Özlem Yalçın, Taksim’de kendileriyle dayanışma amacıyla grev önlüklükleri giyip bildiri dağıtan kadınlarla karşılaştıklarında çok sevindiklerini ve güvenlerinin artığını söylüyorlardı. Dayanışma sokaktaydı, kadınların ortak ezilmişliklerini aynı kelimelerle dile getirmelerindeydi.
İstanbul’daki eylemliliklerin ikinci aşamasına Antalya’ya gidiş damgasını vurdu.
25 Eylül’de İstanbul’daki Novamed Grevi’yle Dayanışma Kadın Platformu’nun çağrısıyla saat 19.00’dan itibaren Taksim Tramvay durağında toplanan kadın örgütlerinden, partiler, sendikalar ve demokratik kitle örgütlerinden 500 kadın, İstiklal Caddesi’nde yaklaşık 1 saat süren yürüyüşte Novamed’li grevci kadın işçilere her dilden dayanışma mesajları gönderdiler.
“Novamed grevi 1. yılında: erkek egemenliğine, kapitalizme kadınlar direniyor” pankartıyla İstiklal Caddesi boyunca yapılan yürüyüş çevreden büyük destek görürken, “Novamed’in patronu kadın işçi düşmanı”, “Novamed’li kadınlar yalnız değildir”, “Gelsin koca, gelsin baba, gelsin devlet, gelsin cop, inadına isyan, inadına özgürlük”, “Sendika hakkımız grev silahımız”, “Görünmeyen emek sesini yükselt”, “Eşdeğer işe eşit ücret”, “Jin, jiyan azadi”, “Biji yekitiye jinan” sloganları eşliğinde yürüyen kadınlar, yürüyüşün ardından Antalya’ya gidecek kadınları uğurlamak için TÜYAP önünde toplandı.
TÜYAP önünde kurulan kürsüde Novamed Grevi’yle dayanışma bildirisi Türkçe ve Kürtçe okundu. Uğurlama şenliği, Feminist Kadın Çevresi Dans ve Müzik Grubu ve Dalepe Nena Kadın Sesleri Grubu‘nun şarkılarıyla son buldu.
26 Eylül 2007 Çarşamba günü, grevci kadınlar, Serbest Sanayi Bölgesinin önünde diğer şehirlerden gelen kadın platformu üyeleriyle bir mitingde buluştu. İstanbul, İzmir, Ankara, Adana, Eskişehir ve daha birçok şehirden gelen kadınlar adına yapılan konuşmalarda bölgelerde yürütülen çalışmalardan söz edilerek dayanışma mesajları iletildi. Çoğunluğunun kadın olduğu ve yaklaşık 250 kişinin katıldığı eylemde, atılan sloganlar ve davul-zurna eşliğinde çekilen halayların ardından eylem sona erdirilerek Tarım İş Sendikası’nın konferans salonuna gidildi. Burada bölgelerden gelen kadın platformu temsilcileri grevci kadın işçilerle bir söyleşi yapıldı. Yaklaşık bir buçuk saat süren söyleşide bölgelerden gelen kadın temsilciler dayanışmalarının devam edeceğini belirtirken kadın işçiler de bu bir yıllık grev süresince yaşadıklarını anlattı.
Kadınların dayanışması, ulusal ve uluslararası kamuoyuna taşındı. İngiltere, Almanya, Kanada, Yunanistan, Fransa, Letonya, İspanya, Moritanya’ya kadar pek çok ülke sendikalarının kadın yapılarından Novamed Grevi’ne destek mesajları geldi.
Novamed Greviyle Kadın Dayanışma Platformu birinci yıl etkinliklerinden sonra da eylemliliklerine devam etti. İstanbul’da, Ankara’da, İzmir’de stantlar açılmaya devam edildi, TBMM’ye iletilmek üzere hazırlanan Yasal düzenlemelerde sermayenin değil kadın emeğinin çıkarları gözetilsin, işe alımda kadınlara pozitif ayrımcılık uygulansın, eşdeğerde işe eşit ücret, sigortasız, sendikasız çalışmaya son verisin ve Novamed’li kadınların talepleri kabul edilsin taleplerini içeren metne binlerce imza toplandı.
30 Ekim’de sendika ile işveren Maslak’ta 13 aylık bir süreden sonra resmi olarak ilk kez bir araya gelirken kadınlar yine sokaklardaydı.
İstanbul Novamed Greviyle Kadın Dayanışma Platformu üyeleri 30 Ekim’de Galatasaray’da 12.30’da buluştu, basın açıklaması yaptı. Toplanan imzaları Novamed patronlarına ve Meclis’e faksladı.
Aynı anda Ankara’da İzmir’de ve diğer illerde de pek çok kadın fakslarını ilgili yerlere yolluyorlardı. Eylemin etkili olduğu, patronların fakslarını öğleden sonra dışarıya kapatmalarından anlaşıldı…
Görüşmeler devam ederken dayanışma platformunun eylemleri de devam ediyordu.
Novamed Grevi’yle Kadın Dayanışma Platformu üyesi kadınlar 17 Kasım’da Taksim Tramvay Durağından Galatasaray’a doğru yürüyüşe geçtiler; bu kez hep birlikte “28 Kasım’da Novamed ve Petrol-İş Masadalar… Novamed’li Kadınlar Masadan Haklarıyla Kalkacaklar”’ deniliyordu. Bu şenlikli yürüyüş Galatasaray’da basın açıklaması ile son buldu.
Kürtçe ve Türkçe iki dilden yapılan basın açıklamasına o tarihte grevde olan Telekom’un kadın işçileri de destek verdi. Bu eylem aynı zamanda militarizmin ve ırkçılığın tepeye vurduğu günlerde yapılan ilk ortak sokak eylemiydi.
Basın açıklamasında yine kapitalizme ve patriarkaya karşı vurgu vardı.
“Bugün Novamed’li kadınlarla dayanışmak, kapitalizme ve erkek egemenliğine karşı kadın dayanışmasının ve görünmeyen emeğin sesini yükseltmek için buradayız; Novamed’li kadın işçilerin kazanımları kapitalizmle erkek egemenliğinin işbirliğine karşı tüm kadınların kazanımları anlamına geliyor” deniliyordu.
Çevredeki insanların da destek verdiği yürüyüşte kadınlar, Türkçe-Kürtçe sloganlarla, zılgıtlarla ve türkülerle kadın dayanışmasının gücünü gösterdi.
“Jin Jiyan Azadi”, “Evde koca, fabrikada patron sömürüsüne son” sloganı birbiriyle karışıyor, “Biji Biratiya Gelan”, “Geceleri de, sokakları da istiyoruz” diye haykırıyordu kadınlar hep bir ağızdan.
Dönüşte ise İstiklal Caddesi boyunca, bildiri dağıtılıp Novamed Grevi ile ilgili açıklamalar yapıldı.
Novamed Greviyle Kadın Dayanışma Platformu’ndan fotoğrafçıların hazırladığı Novamed fabrikasının 81 kadın işçisinin mücadelelerini özetleyen “Novamed Grevi ve Kadın Dayanışması” fotoğraf sergisi 10 Aralık 2007’de Karşı Sanat, Beyoğlu’nda açıldı. 18 Aralık’ta toplu sözleşme imzalandıktan ve 3 Ocak’ta Novamedl’i kadın işçiler işbaşı yaptıktan sonrada bu sergi ilden ile dolaşarak Novamed’li kadınların mücadelesinin hikâyesinin yaygınlaştırdı.
Novamed Grevi’yle Kadın Dayanışma Platformu bileşenleri
Akıllara Zarar, Amargi Kadın Kooperatifi, Bağımsız Feministler, Demokratik Özgür Kadın Hareketi, Emekçi Kadınlar Birliği, Feminist Kadın Çevresi, Filmmor, Fitne Fücur, Gökkuşağı Kadın Derneği, İmece Kadın Kooperatifi, Mor Çatılı Kadınlar, Kadın Mühendisler, Pazartesi’nden Kadınlar, Sosyalist Feminist Kolektif, KEİG Platformu, KESK’li Kadınlar, Hava İş’li Kadınlar, TMMOB IKK Kadın Komisyonu, TTB Kadın Hekimler ve Kadın Sağlık Kolu, Devrimci Sağlık İş’ten Kadınlar, Genel İş-Konut İş Şubesi’nden Kadınlar, DİSK’li Kadınlar, Sosyal Haklar Derneği’nden Kadınlar, Tarem’den kadınlar, Halkevleri’nden Kadınlar, Tüm İGD’li Kadınlar, Çağrı Gazetesinden Kadınlar, DTP’li Kadınlar, EHP’li Kadınlar, EMEP’li Kadınlar, ÖDP’li Kadınlar, SDP’li Kadınlar.
Bildiri metni
Novamed’li Kadınlar 1 Yıldır Grevdeler
Biliyor Muydunuz!
Onlar 81 kadın
Antalya Serbest Bölgede Kan Seti üreten NOVAMED’de çalışıyorlar.
26 Eylül’den bu yana talepleri kabul edilmediği için grevdeler.
Novamed’de grev öncesi neler oluyordu?
Kimyasallardan korunmak için maske takılmasına izin verilmiyordu
Çünkü Maske takmak rahatça gülmek, hapşırmak, arkadaşınla laflamak demekti. Oysaki işveren temsilcileri tüm konuşmaları, mimikleri görebilmeliydi.
Novamed’de grev öncesi kadın işçilerin hamile olabileceği aylar işveren tarafından takvime bağlanmıştı.
Çünkü gruplar halinde kadınların çalıştığı üretim hatları kadınların doğurması yüzünden, kendi bedenlerinin denetimi hakkı yüzünden aksamamalıydı.
Novamed’de kadınlar serbestçe tuvalete gidemiyorlar. Tuvalette uzun kaldıklarında rapor vermek zorunda kalıyorlardı. Çünkü üretim hattında önlerinde saniyelerle duran ürünü atlatamazlardı. Tuvalete gitmek için daha çok çalışıp yedek malzeme üretmelilerdi.
Novamed’de ücretler düşüktü. Çünkü Novamed ucuz işgücü cenneti serbest bölgedeydi. Çünkü Novamed’de ucuz işgücü olan kadınlar çalışmaktaydı.
Novamed’de örgütlü mücadele yasaktı. Şefler tarafından kadın oldukları için daha fazla aşağılanmaktaydılar.
Novamedli kadınlar, bu yoğun emek ve beden sömürüsüne dur demek için örgütlendiler. Sendikalaştılar.
Bunun sonucunda ise kendilerinin hayır oyu verdikleri greve gitmek oldu.
Novamed’li kadınlar Antalya’da 1 yıldır direniyorlar…
Novamedli kadınların direnişi, greve katılmayıp fabrikada çalışan işçilerin çalışma koşullarına yansıdı. İşverenler daha insanca çalışma koşulları uygulamaya zorlandılar. Ancak örgütsüz ve mücadelesiz kazanımların ortadan kalkması da kolay olacaktır.
Buradan Novamed patronlarına sesleniyoruz. Novamed’li kadın direnişçilerin taleplerini derhal kabul edin. Onların sendikal örgütlülüğünün karşısında durmayın.
Emeklerinin karşılığını alamadıkları,
İş güvenceleri olmadığı,
Kimyasal zehirlenmeye karşı alınması gereken sağlık önlemleri alınmadığı,
Tuvalet ihtiyaçlarının dakikayla sayılmasına karşı çıktıkları,
Ne zaman doğuracaklarına işverenlerin değil, kendilerinin karar vermesini istedikleri,
Sırf kadın oldukları için erkek yöneticiler tarafından aşağılanmaya karşı çıktıkları için grevdeler.
Bir tarafta uluslararası çalışma standartlarına uyacağını söyleyen patronlar; TİSK, TÜSİAD, MÜSİAD’lar
diğer tarafta Novamed’li kadınlar.
Bir tarafta iş güvencesinin ön koşulu sendika zorunluluğunu getiren sözleşmelere imza atan hükümet,
diğer tarafta Novamed’li kadınları görmeyen yine aynı hükümet
Novamed’li kadınlar;
İnsanca şartlarda çalışmak
Emeklerinin karşılığını almak
Sendikal Örgütlülüklerini korumak için grevdeler.
Seslerine kulak verelim. Direnişlerini destekleyelim!
Ne Bursa’da yanan genç işçi kadınlar ne de Ceylanpınar’da boğulan ya da kamyon kasalarında fındık toplamaya giderken ölen Kürt kadınları, patronların ve devletin umurunda.
Novamed’li kadınlar sürdürdükleri direnişle, bir yıldır bu zinciri kırmak için mücadele ediyorlar.
Şimdi Novamed’li kadınlarla dayanışma zamanı.
Biz kadınlar emeğimize bedenimize kimliğimize sahip çıkma mücadelemizi Novamed’li kadınların mücadelesine katmalı ve hep birlikte haykırmalıyız
Novamed’li Kadınların Talepleri Kabul Edilsin, Sendikal Hakları Tanınsın!
Serbest Bölgeler Serbest Sömürü Mü? Serbest Bölgelerde Kadın İşçi Kıyımına Son!
Küresel Sermayeye Karşı Küresel Kadın Dayanışması
Sendikasız, Sosyal Güvencesiz, Ucuz İşgücü Olarak Çalışmaya Hayır!
Erkek Egemenliğine Hayır!
Kapitalizme Hayır!
Cinsiyetçi İşbölümüne Hayır!
Görünmeyen Emek Sesini Yükselt!
Yaşasın Kadın Dayanışması!
Novamed Greviyle Dayanışma Kadın Platformu Basın Açıklaması
16.09.2007
