Lezbiyen kavramına özgün bir tanım getiren feminist düşünür, roman yazarı ve aktivist Monique Wittig 3 Ocak 2003 tarihinde hayata veda etti.

1935 yılında Fransa’da doğan Monique Wittig’in ilk romanları L’Opoponax ve Les Guérillères 1960’larda yayımlandı ve büyük ilgi gördü. 26 Ağustos 1970’de meçhul askerin karısı onuruna Zafer Takı’na bir demet bırakan ve kürtaj hakkı için mücadele veren Kadın Kurtuluş Hareketi (MLF)’nin kurucularındandır.

Kendini radikal lezbiyen olarak tanımlayan Wittig, 1976’da partneri Sande Zeig ile ABD’ye göç ederek edebi ve kuramsal çalışmalarını bu ülkede sürdürdü. Çeşitli üniversitelerin kadın çalışmaları bölümlerinde dersler verdi; biyolojik cinsiyet, toplumsal cinsiyet ve heteroseksüel sözleşme ilişkisini sorguladığı makaleler yazdı. Kuramsal denemelerinin toplandığı Straight Düşünce Türkçe’ye de çevrilmiştir. Arizona’da, kalp krizi nedeniyle hayatını kaybettiğinde 67 yaşındaydı.

Wittig, 1970’lerde gelişen (ve en bütünlüklü hali 1984’te Christine Delphy tarafından ifade edilen) Fransız maddeci feminizm geleneğinin içinde yer alıyordu. Bu düşünce okuluna göre tüm kadınlar, erkeklerin emeklerini sömürmesi bakımından baskılanmıştır ve bu sömürü, kadınların kocaları için ücretsiz iş (ev işi ve çocuk bakımı) yapmak zorunda olmasına bağlıdır. Kadınlar ev dışında ücretli işlerde çalışsalar bile, kocaları için yine de çalışmak zorundadır; tıpkı feodal toplumlarda her serfin derebeyi için çalışmaya mecbur olması gibi.

Wittig, kadınların kocaları için çalışır hale gelmelerinin şartının erkeklere evlilik ilişkisiyle bağlanmaları olduğunu savunur. Dolayısıyla, kadınların sömürülmesi üzerine kurulu bir toplumsal sistem, kadınların (ve erkeklerin) heteroseksüel olmalarına ihtiyaç duyar ki böylelikle heteroseksüel evliliklere girme hevesine sahip olsunlar. Öte yandan lezbiyenler, kendilerini sömürecek bir kocaları olmadığı için sistemin kaçakları durumundadır (Stone: 144-148).

Wittig politik bir içerik kazandırdığı lezbiyen kavramına özgün bir tanım getirmiştir: Lezbiyen kadın değildir! Kadınlık heteroseksüelliği istikrarlı bir ikili ilişki olarak kuran bir kategoridir; ve kadın heteroseksüel sözleşmenin bir tarafıdır. Dolayısıyla bu toplumsal sözleşmeyi reddettiği ölçüde lezbiyen (hem toplumsal cinsiyet hem cinsel yönelim açısından) “kadın” değildir. Lezbiyen, kadın olmayı reddetmiştir. Wittig lezbiyen duruştan bir politik perspektif türetir: Toplumsal cinsiyetin ima ettiği yüklerden ve cinsel yönelim olarak heteroseksüel işbirliğinden sıyrılmak ve bu düzenin dışında kalmak (Acar-Savran: 260-263).

Wittig herhangi bir fiziksel niteliğin ya da fiziksel nitelikler kümesinin kişiyi erkek veya dişi yaptığı fikrini reddeder. Wittig ile birlikte, biyolojik cinsiyetin de tıpkı toplumsal cinsiyet gibi toplumsal olarak kurulmuş olduğu açıkça dile getirilmeye başlanmıştır—ki bu yaklaşım sonradan Judith Butler tarafından geliştirilecek olan Queer teoriye dek uzanır.

Kaynakça:

Acar-Savran, Gülnur. 2009. Beden Emek Tarih. Kanat Kitap.

Stone, Alison. 2016. Feminist Felsefeye Giriş. Çev. Yonca Cingöz, Bilge Tanrısever. Otonom Yay.

Wittig, Monique. 2013. Straight Düşünce. Çev. Leman Sevda Darıcıoğlu, Pınar Büyüktaş. SEL Yay.

Bir cevap yazın

Lütfen yorumunuzu giriniz!
Lütfen isminizi buraya giriniz

Bu site, istenmeyenleri azaltmak için Akismet kullanıyor. Yorum verilerinizin nasıl işlendiği hakkında daha fazla bilgi edinin.