İstanbullu şair Zübeyde’nin mahlasıdır Fıtnat, eseri Dîvân’dır. Fıtnat kelimesi, birden kavrayış, doğuştan gelen bir anlama kabiliyeti, hikmet manalarına gelir. 18. yüzyıl şairi Fıtnat “hakkındaki ilk bilgi Fatin tarafından” iletilmiştir. Doğum tarihi tahmini olarak 18. yüzyılın ilk çeyreğidir. 1780 yılı Aralık ayında vefat eder ve mezarının yeri kesin olarak bilinmez.

Fıtnat’ın babası, amcaları; şeyhülislamlık, müderrislik, şair ve alimlik vb. dönemin entelektüel meslekleri olan alanlarda çalışıyordu. Bu ortam Fıtnat’ın eğitiminde belirleyici oldu, devrin büyük alimlerinden dersler aldı, Arapça ve Farsça öğrendi. İlk şiirlerini hocalarına ve babasına okuyordu. “Nükteli söyleyişleriyle anılmaya ve hürmet görmeye” başladı. “Kocası nakibü’l-eşraflık ve Rumeli kazaskerliği görevinde bulunan Derviş Mehmet ise sanata ve şiire uzak” biriydi. Evinin de yandığı bilinen Fıtnat, ev ve aile hayatındaki mutsuzluğu ziyaretine gelen padişaha arzuhal olarak da iletmişti.

Üslup olarak nükteli, hikmet dolu, “aşıkane, şuhane” gazeller yazdı. Duygu ve “heyecanları kuvvetli ve dile hakim” bir şairdi. Lügazları (bilmeceli manzum) ile tanınmış, “cemre hakkında yazdığı lugaz çok meşhur” olmuştur. Dîvân’ında dört şarkı vardır ve bunlardan biri bestelenmiştir. Ayrıca gazellerinden: “‘Olmada diller rübûde gamze-i câdûsına / Deşt-i hüsnün sayd olurlar şîrler âhûsına’ beytiyle başlayan gazeli de Halim Ağa tarafından bestelenmiştir”, “selis [akıcı] ve pürüzsüz” şiirler yazmıştır. Cümleleri kısa ve öz, sade ve açıktır.

Klasik edebiyat döneminden bugüne, “15. yüzyılda yaşadığı tahmin edilen Zeyneb Hatun’dan 20. yüzyılda vefat eden Çeşm-i Âfet’e” değin, şiir söyleyen kadın şair sayısı 67’dir: “Divanları günümüze ulaşan 12, aruzla şiir söylediği bilinen 56 kadın şair” bulunuyor. İstanbul kütüphanelerinde şair Fıtnat’a ait “30 kadar yazma ve matbu nüsha” olduğu biliniyor. Dîvân’ında ise “toplam 6 na’t, 4 kaside, 48 tarih, 1 manzum arzuhâl, 59 gazel, 10 eksik gazel, 1 tahmis, 1 müseddes, 2 kıta, 1 rubai, 10 nazm, 25 müfred, 4 lugaz, 36 muamma, 4 şarkı vardır.”

Lügaz

Ol nedür kim üç birâder her zamân

Birbiri ardınca olmışlar revân

Yılda bir kerre gelürler âleme

Makdemiyle kesb-i feyz eyler cihân

Kimseler görmiş degüldür yüzlerin

İsmi vardur cismi ammâ kim nihân

Birisi oldı havâya münkalib

Birisi âb içre tutdı âşiyân

Gördi bulmış her birisi yerlerin

Biri dahı eyledi hâki mekân

Serleri üç pâları beş anlarun

Kıl tefekkür eyledüm sana beyân

 

https://www.luggat.com/index.php#ceviri

http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/fitnat-hanim-zubeyde

https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1093394

Bir cevap yazın

Lütfen yorumunuzu giriniz!
Lütfen isminizi buraya giriniz

Bu site, istenmeyenleri azaltmak için Akismet kullanıyor. Yorum verilerinizin nasıl işlendiği hakkında daha fazla bilgi edinin.