ŞanoWan Tiyatro Sahnesi, Aryen Hûner Derneği ve Star Kadın Derneği, Van’da kültürel mirası ve kadınların mücadelesini sanat yoluyla güçlendirmeye devam ediyor.
Kürt şehirlerinde sanat ve insan hakları çalışmalarının devlet desteği olmadan sivil toplum kuruluşları aracılığıyla yürütülmesi kritik önem taşıyor.
VAHA programı’nın açık çağrısı kapsamında bir araya gelerek oluşturdukları “Ji Çaran Çar Jin Huner” çatısı altında ŞanoWan Tiyatro Sahnesi, Aryen Hûner Derneği ve Star Kadın Derneği, Van’da kültür ve sanat alanında önemli projeler yürütüyor.
ŞanoWan, KHK ile ihraç edilen sanatçıların kurduğu ve Kürtçe sanat yapmayı savunan bir topluluk olarak tiyatro oyunları ve festivaller düzenliyor. Aryen Hûner Derneği, müzik ve resim atölyeleri ile kültürel mirasın korunmasını hedeflerken, toplumsal cinsiyet eşitliği çerçevesinde kadınlara yönelik etkinlikler yapıyor. Star Kadın Derneği ise toplumsal cinsiyet eşitliğini yaygınlaştırmak ve kadın mücadelesini güçlendirmek için çalışıyor. VAHA programı kapsamında düzenlenen atölye ve toplantılarla örülen ulusötesi ağlar, Van’da faaliyet gösteren bu üç kurumu yurtdışından kurum ve sanatçılarla bir araya getirerek farklı deneyimlerin paylaşılmasına zemin hazırlıyor.
Kültür ve sanat alanındaki faaliyetlerini ŞanoWan Tiyatro Sahnesi, Aryen Hûner ve Star Kadın Derneği’nden dinliyoruz.
Kurumlarınızı biraz tanıtabilir misiniz? ŞanoWan Tiyatro Sahnesi, Aryen Hûner Derneği ve Star Kadın Derneği neler yapıyor?
2017 yılında kurulan ŞanoWan, Van Büyükşehir ve ilçe belediyelerinde çalışırken 2016’da atanan kayyımlar tarafından görevlerinden ihraç edilen tiyatrocular, sinemacılar ve müzisyenlerin bir araya gelerek oluşturduğu bir tiyatro topluluğu. Her yıl düzenli olarak bir kadın ile bir çocuk oyunu ve genel izleyiciye yönelik dört oyun sergileyen ŞanoWan, çeşitli atölyeler de düzenliyor. Topluluk, her yıl uluslararası bir Kürt Tiyatrosu Festivali düzenleyerek kültürel etkinlikleri canlandırmaya çalışıyor.
Pandemi nedeniyle çalışmalarımıza iki yıl ara vermek zorunda kalsak da 2021’den itibaren Van’da 150 kişilik alternatif bir kültür-sanat mekânı haline getirdiğimiz sahnede tiyatro, konser, sinema, dans, konferans, panel ve şiir dinletisi gibi etkinliklere ev sahipliği yapıyoruz. ŞanoWan, anadilde sanat yapmayı savunuyor ve tüm çalışmalarını Kürtçe olarak sürdürüyor.
Aryen Hûner Derneği, 2022 yılında Van merkezde kuruldu. Dernek, kültürel, tarihsel ve sosyal çalışmalara odaklanarak bu alanlarda farkındalığı artırmayı amaçlıyor. Derneğin temel hedefi, coğrafyanın kültürel miraslarını araştırmak, geliştirmek ve bu mirasın korunmasına katkıda bulunmak; ayrıca hukuka ve insan haklarına bağlı, eşit, çoğulcu ve barışçıl bir toplumun inşasını savunmak. Dernek bünyesinde her yaş grubuna hitap eden müzik ve resim atölyeleri düzenleniyor. Derneğin müzik ve resim grupları, Van’da ve farklı şehirlerde birçok konser ve sergi gerçekleştirdi. Ayrıca dernek, toplumsal cinsiyet eşitliği çerçevesinde kadınlara yönelik özgün çalışmalar yürütüyor ve bu kapsamda çeşitli etkinlikler ve atölyeler düzenliyor.
Ocak 2020’de kurulan Star Kadın Derneği ise kadınlara yönelik her türlü sosyal, siyasal, toplumsal, kültürel, ekonomik, cinsel ve psikolojik ayrımcılığı ortadan kaldırmayı amaçlıyor. Dernek, toplumsal cinsiyet eşitliğini yaygınlaştırmak için projeler geliştiriyor ve uyguluyor. Ayrıca sivil toplum örgütleri ve kadın örgütleriyle işbirliği yaparak doğayı ve doğal yaşamı korumayı ve ekolojik bir yaşam sürmeyi hedefliyor. Dernek, aynı zamanda demokrasi ve barış kültürünü yaymayı ve kadın mücadelesini hayatın her alanında güçlendirmeyi amaçlarken; kadınlara yönelik şiddeti önlemek için de çeşitli eğitim atölyeleri düzenliyor.
Müzik günleri ve VAHA desteği
Bugüne dek gerçekleştirdiğiniz faaliyetlerden bahsedebilir misiniz?
Aryen Sanat Atölyesi olarak, bugüne dek birçok konser ve sergi gerçekleştirdik. 2023 yılında ilk Aryen Müzik Günleri’ni düzenledik. ŞanoWan olarak, üç kadın, bir çocuk oyunu ve dört de genel izleyiciye hitap eden oyun sergiledik. Ayrıca, her sezon kadınlar başta olmak üzere farklı gruplarla tiyatro atölyeleri düzenledik.
Şimdiye dek üç uluslararası tiyatro festivali gerçekleştirdik. Düzenlediğimiz atölyelerin, konserlerin, oyunların, festivallerin ve sergilerin daha geniş kitlelere ulaşmasını sağlayacak fırsatlar yaratmak istiyoruz.
VAHA projesi kapsamında düzenlediğiniz etkinliklerden bahsedebilir misiniz? Özellikle program sayesinde dahil olduğunuz ulusötesi ağların çalışmalarınıza etkisi nasıl oldu?
VAHA projesi kapsamında özellikle kadınlara yönelik resim, tiyatro, müzik ve jineoloji atölyeleri düzenledik. Ulaşılması zor profesyonel sanatçılarla kentteki sanatçılarımızı buluşturma fırsatını elde ettik. Üç ay süren bu süreçte hem yerel sanatçılarımızın yürüttüğü hem de dışarıdan gelen misafir sanatçılarla dört ayrı sanat atölyesi düzenledik. Atölyeler sonunda iki konser ve bir sergi gerçekleştirdik; bir tiyatro oyunu ise hâlâ hazırlık aşamasında.
Proje kapsamında kurulan ulusötesi ağlar, çalışmalarımızın farklı kesimlere ulaşmasını sağladı ve motivasyonumuzu artırdı. Berlin’deki feminist sanat çalışmalarıyla tanınan Oyoun Culture Center’ı önümüzdeki aylarda ağırlayacağız. Culture Jin Hub olarak, feminist bir perspektiften farklı tecrübeleri ve bakış açılarını bir araya getirip bu deneyimlerin ortak gelecekte nasıl şekillenebileceğini tartışacağız. Bu, ileride oluşturulabilecek ortak zeminler için bir fırsat. Dolayısıyla ulusötesi projeler, farklı deneyimlerin karşılaştırılması ve ortak amaçların belirlenmesi açısından büyük bir potansiyel taşıyor.
Gerçekleştirdiğimiz atölyelerin çoğu yalnızca kadınlara yönelik olduğu için bu deneyimler hem bizim hem de katılımcılar ve eğitmenler için özel bir anlam taşıyor. Kadınlarla birlikte olmak, kadın bakış açısıyla tartışmalar yürütmek, yaratıcılığı ve özgüveni artırırken, karma atölyelere kıyasla önyargı ve otosansürün daha az hissedildiğini gözlemledik. Bu, bizim için çok belirleyici bir deneyimdi.
Sivil toplumun desteği
Dernek ve kurumların bu tür projeler vasıtasıyla desteklenmesinin Kürt coğrafyası üzerinde nasıl bir etkisi var? Şimdi belediyenin de sizler için alan açabileceğini düşünüyor musunuz?
Kürt şehirlerinde kadın, doğa ve insan haklarını savunan ve bu doğrultuda çalışmalar yürüten sivil toplum kuruluşlarının (STK) desteklenmesi, bu coğrafyanın haklarına ulaşabilmesi, görünürlüğünün artması ve diplomatik ilişkiler geliştirmesi açısından büyük önem taşıyor.
Devletin, özellikle bu bölgelerde kültür-sanat, kadın, doğa ve insan hakları gibi konularda girişimlerinin olmaması, STK’lerin varlığını hayati kılıyor. Halkın yerel yönetimleri elde tutma çabası da bu sorunların üstesinden gelme arzusunu yansıtıyor. Yerel yönetimlerin bu alanlarda destekleyici ve genişletici politikalar geliştirmesi gerekiyor.
Yurttaşlar veya sivil toplum, sizleri nasıl destekleyebilir?
Sanatçılar olarak, hayalini kurduğumuz özgür bir ülkenin sanatını yapmak istiyoruz. Ancak Kürt kimliğinin, dili, kültürü, tarihi ve sanatıyla hâlâ inkar edilmesi ve yok edilmeye çalışılması, bunun yanında kadın kimliğinin de baskı altında olması, sanat üretimi önündeki en büyük engellerden biri.
Sivil toplum anlayışının gelişmesi, toplumun tüm kesimlerini etkilediği gibi kültür-sanat kurumlarını da etkiliyor. Toplum içinde sanat üretim kurumlarını destekleme ve büyütme kültürü geliştikçe, bu kültürün nesiller arası aktarılacağı en önemli miraslardan biri olacağına inanıyoruz. Daha demokratik ve özgür bir gelecek için sivil toplum kuruluşlarının dayanışması hayati bir öneme sahip. Antidemokratik koşullar altında, bu çalışmalar ancak dayanışma ile sürdürülebilir.
Ji Çaran Çar Jin Huner hakkında
Ji Çaran Çar Jin Huner, toplumsal cinsiyet eşitsizliğini ve farkındalığını kültürel ve sanat yoluyla ele almayı amaçlayan bir oluşum. Çalışmalarını kadın odaklı sanat atölyeleri, sergiler, konserler ve tiyatro oyunları üzerine yürütüyor.
Etkinlik programları dört mevsim, dört sanat dalı ve dört turu kapsayan bir “dört” teması üzerine kurulu. Oluşum bünyesinde yürütülen tüm etkinlikler, kadın sanatçıları güçlendirmeyi, sanatsal keşif ve tartışma platformları yaratmayı ve daha adil bir dünya inşa etmeye katkıda bulunmayı hedefliyor.
VAHA Programı hakkında
VAHA programı, Türkiye ve Avrupa’daki bağımsız kültür sanat mekanları ve kurumlarını desteklemek ve ulusötesi dayanışma ağı kurmak amacıyla 2020’de başladı. Program, Türkiye’nin çeşitli kentlerinden iki veya üç kültür sanat mekanı/ kurumunun biraraya gelerek oluşturduğu hub’ların hem yereldeki faaliyetlerini hem de ulusötesi ortaklıklar kurup geliştirmelerini desteklerken, bir yandan da kültür aktörleri ve sanatçıların profesyonel gelişimlerine katkıda bulunacak çeşitli olanaklar sunar. VAHA, Anadolu Kültür ve zusa girişimi olup, Stiftung Mercator ve European Cultural Foundation tarafından finanse edilmektedir. VAHA konsorsiyumu Chrest Foundation ile işbirliği içindedir.
Programa ve VAHA hub’larına dair daha detaylı bilgiye VAHA web sitesi üzerinden erişebilir, hub’ların çalışmaları ve etkinliklerini VAHA instagram sayfasından takip edebilirsiniz.
